گنجینه
گنجینه - 14زمين شناسي و خصوصيات تكتونيكي منطقه سبزوار
زمين شناسي و خصوصيات تكتونيكي منطقه سبزوار
Aqueduct and sat down in Sabzevar
Aqueduct and sat down in Sabzevar
Reza Kargar
Masters student in Geography and Urban Planning
July 91
Abstract
In this study, using documents (reports and articles) Track and Field (interview Vmshahdh) an overview of the causes of land subsidence in Sabzevar paid And reached the conclusion that blocking the effects of human activity Vdrntyjh qanats of underground aquifers and surface waters due to storm sewage to the qanats, the main cause of land subsidence in the city The geological formations of the crust is also increased sharply, particularly in the central and historic city with a crisis are
End solutions for solving the problems of the human condition and is presented Tbby
Keywords: depression, subterranean, earth formations, sewerage, Sabzevar
استان سربداران
نام استانی پیشنهادی به مرکزیت شهر سبزوار است. این طرح از زمان تقسیم خراسان بزرگ و در ابتدا بنام استان خراسان غربی مطرح شده بود که پس از تقسیم خراسان و ناکام ماندن این طرح موجب مخالفتهای گسترده مردم شهر سبزوار شد[۱۸]و بازاریان سبزوار در اعتراض به طرح تقسیم خراسان با تعطیل کردن مغازههای خود و تجمع در خیابانهای اصلی شهر، واکنش خود را نسبت به این تصمیم اعلام کردند[۱۹] از جمله دلایل استان نشدن سبزوار تعداد کم شهرستانهای اطراف شهرستان سبزوار اعلام شده بود. این طرح سپس به فراموشی سپرده شد تا اینکه با ارتقای بخشهای جوین،جغتای و خوشاب به شهرستان، طرح استان شدن سبزوار مجددا برسر زبانها افتاد.[۲۰] بر این اساس نمایندگان مردم شهرستانهای مذکور در مجلس هشتم در نامهای به محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت خواستار تشکیل استان سربداران شدند. از جمله دلایل این درخواست، استحقاق ارتقای منطقه در طرح آمایش سرزمین، پتانسیل بالای منطقه، جلوگیری از مهاجرت و حاشیه نشینی و پیشینه تاریخی قیام سربداران در این منطقه نام برده شده است[۲۱]
منبع:ویکی پدیا
مکانیابی محل دفن زباله شهری با استفاده تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در محیط GIS (مطالعه موردی شهرستان نیشابور)
![]() |
پانزدهمين همایش انجمن زمین شناسی ایران
مکانیابی محل دفن زباله شهری با استفاده تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در محیط GIS (مطالعه موردی شهرستان نیشابور)
حسن شایسته عظیمیان*، دکتر محمد غفوری، دکتر ناصر حافظی مقدس/دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد.
shayestehazimian@gmail.com
چكيده:
توجهبهمحيطزيستوازآنجملهموادزائدجامدمسالهاياستكهدرسالهاياخيرموردتوجه خاصجهانيانقرارگرفتهاست.توجهبهآلودگيهاومقابلهباآنازطريقبرنامههايمختلف زيستمحيطيازجملهمديريتموادزائدجامدبصورتگستردهايدربهداشتواقتصادجهان درمكانيابيمحلدفنزبالهمطرحاستو استفادهازسيستمهاي اطلاعاتجغرافيايي [1](GIS)موضوعنسبتاٌجديدياستكهدردههاخيردرجهانمتداولشدهاست . اينتحقيقباهدفتعيينمكانهايمناسبدفنپسماندشهريشهرنیشابوربااستفادهازروش فرآيندتحليلسلسلهمراتبي [2](AHP) و به وسیله نرم افزارexpert choice اجراشدهاست.دراينمطالعهپارامترها،معيارهاوضوابطانتخابمكانهايمناسببرايدفنبهداشتي مانندزمينشناسي،راههايدسترسي،نقشهشيب،نقشهكاربرياراضي،فاصلهازمراكزشهريو روستائي،نقشهخاكمنطقه،نقشهشبكههيدروگرافيوآبهايزيرزمينيشناساييگرديدند و پس از وزن دهی به هرکدام و تحلیل این وزنها در محیط GIS نقشه هم وزن معیارهای مختلف مورد نظر بدست آمد. با ادقام این نقشهها بهترین مکان برای دفن زباله شهر نیشابور بدست آمد. محل شماره يك در طول و عرض جغرافيايي′43°58 و ′6°36 و محل شماره دو در طول و عرض جغرافيايي ′43°58 و ′4°36 مکانیابی شد.
واژه های کلیدی:محل دفن زباله،مکانیابی، GIS، AHP
مقدمه :
يكيازاثراتافزايشتدريجيجمعيتدرمناطقشهريافزايشميزانزبالهومشكلدفعآن است (Kontos et al., 2005).دفنبهعنوانسادهترينودربسياريازمناطقكمهزينهترينروشهايدفعاست.بنابراين،درگذشتهبرايدفعمواد زايدبيشتربرآنتكيهشدهاست.هدفاصليدفن،دفعمطمئنوطولانيمدتموادزايدجامدازنقطه نظرسلامتيوزيستمحيطياست (عبدلي،1379).بنابراينبهمنظور كاهشمخاطراتبهداشتيعموميواثراتسوءبرمحيطزيست،وضعيتمحيطزيستطبيعيو شرايطاجتماعيواقتصاديمنطقهدفنموردبررسيدقيققرارميگيرد (اميني، 1385).
بهمنظورغربالسازیسایتهایمناسبدرمیان مجموعهمکانهایانتخابی،دراینبخشبراساسمعیارهاو پارامترهایحاکمنسبتبهالویتدهیمحلهایانتخابشده درمحدودهوسیعموردمطالعهاقداممیگردد.معیارهاو پارامترهایتعیینکنندهدرانتخابمحلهایدفنزایدات جامد هر کدامبهنوبهخودازاهمیتخاصیبرخورداربودهو محدودیتهاواولویتهایازمنظراقتصادی،اجتماعیو زیستمحیطیانتخابمحلهایمناسبدفنزایداتایجاد مینمایند. هدفنهاییهمهاینمعیارهایافتنمحلیباکمتریناثراتسوءزیستمحیطیمحل دفن زباله شهر میباشد. یکی از کارآمدترین این تکنیکها فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) است (قدسی پور، 1388). شهرستان نیشابور در 110 كيلومتري جاده مشهد-تهران واقع است. آب و هواي آن معتدل و در دوره پنج ساله اخیر ميانگين دماي آن 5/11 و حداکثر 35 و حداقل منفی 17 درجه سانتيگراد بوده است.
شکل1: نقشه زمينشناسي منطقه مورد مطالعه (برگرفته از چهارگوش 1:250000 مشهد و تربت حيدريه).
عمده منابع آبی آن از استحصال آبهای زیرزمینی، قنوات تامین میشود. میانگین بارندگی سالیانه آن 275 میلیمتر, حداکثرارتفاع 3250 و حداقل ارتفاع 1100 متر از سطح دریا میباشد. با توجه به برآورد سال 89 جمعیت این شهرستان 428500 نفر است (مرکز آمارایران، 89). سرانه تولید روزانه زباله حدود 800 گرم میباشد (شهرداری نیشابور، 90). برايمكانيابيمحلدفنموادزائدجامد شهز نیشابورازروشهاوقابليتهايمبتنيبر GISاستفادهشد. ايجادوبرپائييك GISبر پايهچهارستونياركنباويژگيهايمتفاوتاستواراست .اينچهارركنعبارتنداز: سخت افزار،نرمافزار،دادهوكاربر. برايتحقيقحاضرنرمافزارهای arc view از سری نرم افزارهای GIS استفاده شده است و به منظور تحلیل سلسله مراتبی دادهها (AHP) از نرمافزار Expert Choiceاستفاده شده است. نقشههاي جمعآوري شده عبارتند از : نقشه خاكشناسي، نقشه زمینشناسی، سطحآبهايزيرزميني و نقشهها رقومی شامل:.آبهای سطحی، راهها، نقاط ارتفاعيوازآنمدلرقوميِارتفاعو نتيجتاًنقشهطبقاتارتفاعوشيب.
بحث:
در این مطالعه وزنو یا عبارت دیگر اهمیت هريكازپارامترهای تاثیرگذار در امر مکانیابی با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی در نرمافزار Expert Choice محاسبهمیشود. در این روش هر یک از پارامترها با یکدیگر مقایسه شده و وزن آنها مشخص میشود (جدول 1 الی 13). با توجه به وزن هر یک از لایهها که با روش تحلیل سلسله مراتبی بدست آمده است. با تجزیه و تحلیل پارامترها به وسیله نرم افزار GIS لایه های رستری هر یک از این لایهها بدست آمد (نقشههای شکل 2).
جدول1: وضعیت فاصله از مناطق مسکونی
|
|
|
جدول2: عمق سطح آب آشامیدنی
عمق آب(متر) |
وزن |
30> |
063/0 |
50-30 |
194/0 |
50< |
743/0 |
جدول3: فاصله از رودخانه
فاصله(متر) |
وزن |
500> |
1/0 |
>600 |
9/0 |
جدول4: امتیاز برای انواع خاکها
نوع خاک |
وزن |
لايههاينازكويافاقدلايهخاكيوشني |
048/0 |
ماسهوخاكآليپيت |
097/0 |
رسانقباضييارسغيريكپارچه |
319/0 |
لوم(لاي)ولومسيلتي |
491/0 |
لومرسيياخاكلجنيورسغيرانقباضيويكپارچه |
045/0 |
جدول5: امتیاز برای کاربری اراضی
کاربری اراضی |
وزن |
مراتع ضعیف و دیم |
261/0 |
باغ و زراعی آبی |
061/0 |
اراضی شهری |
028/0 |
اراضی مرطوب |
473/0 |
زراعی کم شور و آبی |
177/0 |
جدول6: امتیاز برای خصوصیات زمینشناسی
نوع سنگ |
وزن |
مخروط افکنه |
045/0 |
کنگلومرا |
091/0 |
مارن |
158/0 |
آذرین |
167/0 |
دشت سیلابی |
457/0 |
جدول7: امتیاز برای شیب
شیب |
وزن |
5< |
624/0 |
10-5 |
206/0 |
20-10 |
106/0 |
<20 |
046/0 |
جدول8: امتیاز فاصله از گسل
|
جدول9: امتیاز برای حریم جادهها
|
جدول10: امتیاز برای حریم راه آهن
|
جدول11: امتیاز برای حریم قنات
|
جدول12: امتیاز برای حریم دکلهای برق فشار قوی
|
جدول-13امتیاز برای حریم لولههای انتقال گاز
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
شکل 2: نقشههاي رستري تهيه شده با اعمال وزن هريك از پارامترها |
|
||
نتيجهگيري:
براي نتيجهگيري و تهيه نقشه نهايي وزن هر يك از لايههاي اطلاعاتي در نرم افزار Epert Choiceتعيين شد كه در جدول 14 آمده است. در نهايت با ادغام نقشههاي رستري تهيه شده و با اعمال اهميت هر یک از لایههاي اطلاعاتي نقشه نهایی تهیه شد (شکل 3). در این نقشه مناسبترین مکان برای دفن زباله شهر مشخص گردید. مكانهاي مورد نظر در جنوب روستاي آهنگران جنوب شرق شهر نیشابور قرار دارند. محل شماره يك در طول و عرض جغرافيايي′43°58 و ′6°36 و محل شماره دو در طول و عرض جغرافيايي ′43°58 و ′4°36 مكانيابي شد (شکل3). مشخصات منطقه در جدول 15 آمده است.
جدول14: وزن مربوط به لایههای اطلاعاتی
نقشه های رستری |
وزن |
نقشه های رستری |
وزن |
حریم شهر نیشابور |
071/0 |
ارتفاع |
062/0 |
حریم شهرهای اقماری نیشابور |
038/0 |
کاربری اراضی |
068/0 |
حریم روستاها |
039/0 |
خاکشناسی |
054/0 |
عمق سطح آب آشامیدنی |
082/0 |
حریم بزرگراهها |
075/0 |
فاصله از رودخانه |
089/0 |
حریم جادهها |
060/0 |
حریم قنات |
072/0 |
حریم راه آهن |
027/0 |
زمینشناسی |
051/0 |
حریم دکلهای برق فشار قوی |
027/0 |
شیب |
073/0 |
حریم لولههای انتقال گاز |
046/0 |
جدول 15 : مشخصات مكانهاي انتخابي
نوع خاكشناسي |
رسانقباضييارسغيريكپارچه |
نوع سنگشناسي |
دشت سیلابی |
كاربري اراضي |
اراضی مرطوب، شور و غير زراعي |
عمق آب زيرزميني |
40-50متر |
شيب |
>5 |
ارتفاع از سطح دريا |
457/0 |
|
|
شکل 3: نقشه نهايي و تعيين مكان مناسب دفن زباله
منابع فارسي:
1- عبدلي،م.ع (۱۳۷۹) مديريتدفعوبازيافتموادزائدجامدشهريدرايران،سازمانشهرداريهايکشور.
2- اميني، م (1385)مکانيابيدفعموادزائدجامدشهريبااستفادهازتکنولوژيسنجشازدوردرمحيطGIS، پایاننامه ارشد،دانشگاهتبريز، صفحه۷0-73.
3- پوراحمد، ا،حبيبي. ك،زهرايي.س.م ،نظريعدلي.س(1386) استفادهازالگوريتمفازيو GIS برايمكانيابيتجهيزاتشهري، مطالعهموردي:محلدفنزبالهشهربابلسر. محيطشناسي،42.
4- سازمان شهرداري نيشابور (1390).
5- قدسی پور،س. ح (1388) فرآیند سلسله مراتبی(AHP).
6- مركز آمار ايران (1389)
References:
1- Kontos, T. D., Komilis, D. P., & Halvadakis, C. P. (2005).Siting MSW landfills with a spatial multiple criteria nalysis methodology. Waste Management, 25,
امکان سنجی ایجاد و ارتقای فضاهای باز وپویای شهری با تاکید بر پیاده راهها (مطالعه موردی : معبر تربیت و خیابان ولیعصرکلانشهر تبریز)
فصل اول :
کلیات تحقیق
امکان سنجی ایجاد و ارتقای فضاهای بازوپویای شهری با تاکید بر پیاده راهها (مطالعه موردی : معبر تربیت و خیابان ولیعصرکلانشهر تبریز)
طرح مسئله
كمبود فضاهاي باز پياده محور وهمچين كيفيت نامطلوب فضاهاي موجوداز اين جنس درشهرهاي كنوني سبب تضعيف تعاملات اجتماعی میانشهروندان گرديده است.در این راستا،کمبود فضاهای مطلوب شهری که درآن مناسبات اجتماعی میان شهروندان پشتیبانی شده باشد،موجب تشویق نوعی فردگرایی وجدایی گزینی در افرادگردیده است. این مهم خود تاثیر شایانی در شکل گیری حس عدم تعلق خاطر شهروندان به فضاهای شهری و به تبع آن فضاهای سکونت آن ها داشته است.
سوالات تحقيق :
سوال اصلي :ايجادو ارتقاي كيفي فضاهاي باز پياده محور چه تاثیري بر تعاملات اجتماعي شهروندان درفضاهاي شهري دارد؟
سؤال فرعي یک:معيارهاي مؤثر بر افزایش كيفيت فضاهاي شهري پياده محور كدامند؟
سوال فرعي دو:چه رابطه ای بین فضاهاي باز پياده محور با کیفیت و تعاملات اجتماعي شهروندان وجود دارد؟
اهداف :
*بررسي وارائه راهكارهاي مؤثر در مناسب سازي شهر جهت افزایش میزان تعاملات اجتماعي شهروندان
*بررسي معيارهاي مؤثر در ارتقاي كيفي فضاهاي باز پياده محور وپيشنهاد راه حل هاي مناسب جهت افزايش كيفيت فضاهاي موجوداز ايننوع
*بررسي وپيشنهاد خط مشي درجهت بهبود روابط اجتماعي شهروندان با ارتقاء کیفی فضاهاي باز پياده محور
ضرورت انجام و کاربرد نتایج تحقیق :
با وجود اینکه پیاده روی بخشی از همه سفرهای شهری است و تمام شهروندان در فعالیت های روزانه حداقل قسمتی از مسیرهای خود را به صورت پیاده طی می کنند، با این وجود نیازهای پیاده ها در اکثر فضاهای شهری نادیده گرفته می شوند و عمده توجهات در این بخش بر ترافیک سواره و حمل- نقل موتوری است.در حالیکه پیاده و سواره متاثر از یکدیگرند به طوریکه در یک سامانه حمل ونقل شهری کنش و واکنش پیاده به سه حالت بروز می کند :
« تاثير پذيري وسيله نقليه از پياده»
«تاثير پذيري پياده از وسيله نقليه»
«تاثير پذيري پياده از پياده»(غنی زاده،1380)
پیاده ها از چند جهت با سواره ها تفاوت دارند:از یکسو به دلیل تمرکز کل سیستم متحرک بر یک بدن،قدرت مانوردادن و چابکی شان بیشتر است واز سوی دیگر اتصالی مستقیم را بین یک هویت اجتماعی ویک فضای عمومی به نمایش می گذارند.(بحرینی،1375)
بعلاوه پیاده روی دارای مزایایی چون :عدم مصرف منابع انرژی غیر قابل تجدید،کمک به حفظ محیط زیست و... است لذا عابرین پیاده می بایست به عنوان عنصر اصلی سیستم های حمل ونقل درون شهری در طراحی ها مورد توجه قرارگیرند.
در گذشته خیابان جایی بود که مردمان در آن به گردش بپردازند ویا به دیدار دوستان بروند و از عقاید یکدیگر مطلع شوند اما امروزه خیابان به دالانی بدل شده که در آن کامیون های خطرناک وپر از بو و کثافت به حرکت در می آیند، خیابان دیگر جایی نیست که در ان اطفال به بازی بپردازند و یا افراد به گردش روند و حتی برای سگان مناسب نیست، تضاد حل نشده بین پیاده ها و وسایل نقلیه خیابان را به صورت غیر قابل استفاده ای در آورده است.(چرمایف و الکساندر،1376)
ادامه روند توجه بیش از حد به نیازهای حرکت سواره ، نبود فضاهای مطلوب برای حضور عابر پیاده و فضاهای بی کیفیت موجود موجبات حذف شهروندان پیاده از فضاهای شهری را به همراه داشته است، که این به معنی عدم سرزندگی و نشاط سیمای شهری در اثر عدم حضور و حس تعلق شهروندان و به تبع کاهش مشارکت مردمی وامنیت عمومی است،بنابراین اهمیت و توجه به عابر پیاده و مناسب سازی محیط شهری جهت حضور وی در فضاهای شهری غیرقابل انکار است.
ضرورت این مساله با توجه به اینکه در کشور ما و بویژه در مطالعات برنامه ریزی شهری مورد کم لطفی بوده است،وضوح بیشتری می یابد.
از طرف دیگر نگاهی گذرا به شهر تبریز و اکثر کلان شهرهای کشور که فضاهای باز شهری و پیاده راههای آن از جهت پاسخگویی به نیازهای شهروندان در وضع مطلوبی به سر نمی برند موید ضرورت و اهمیت این پژوهش است.
پیشینه تحقیق :
تا قبل از انقلاب صنعتی مقیاس انسان پیاده در برنامه ریزی و طراحی عناصرشکل دهنده شهر مطرح بوده است درحالیکه با شروع انقلاب صنعتی،اختراع اتومبیل و گسترش شهرهابه تدریج عابر پیاده اولویت را در فضاها ومعابر شهری از دست داد.در مقابل این تفکر و در راستای نظریات منتقدانه محققانی همچون جین جیکوبز،راب کریر،فرانسیس تیبالدز و...از دهه هشتاد به بعد شهرسازی انسانگرا شکل گرفت که بر اساس این نظریه اساس الگوهای جابجایی درون شهری بر قابلیت های انسانی وتوانمندی های فیزیکی و ادراکی فرد پیاده بنیان نهاده شد.
فرانسیس تیبالدز در آخرین اثر خود"شهرسازی شهروندگرا، سال 1992" عرصه های عمومی را به عنوان رامهمترین بخش شهرها ومحیط های شهری که درچنین عرصه هایی بیشترین تماس وارتباط وتعامل بین انسانها رخ می دهد.
راب کریر درسال 1975 در کتاب فضای شهری ساختار شهر را متشکل از میدان و خیابان می داند وبه نقش اجتماعی خیابان ونظارت اجتماعی در آن از سوی مردم توجه دارد.او به لزوم نماسازی جداره های خیابان و رعایت مقیاس انسانی در فضای خیابان نیز توجه می کند.
سابقه مطالعات در ایران :
* ساماندهی و طراحی حرکت عابر پیاده در بافت محله شهری،محله اختیاریه تهران،محمدعلی غنی زاده ،1380 :این پروژه سعی کرده است با استفاده از روشهای مناسب و با دیدگاههای برنامه ریزی و طراحی شهری وملاحظات مهندسی ترافیک ،فضای حرکت پیاده در بافت محله شهری طراحی و ساماندهی کند.
* اهمیت پیاده راهها ونقش آن در فضای شهری،محدوده مرکزی تهران، میترا حبیبی1382 :نتایج حاصل از مطالعات میدانی در این رساله وضعیت حیات مدنی در پیاده راههای تهران به دلیل تحمیل مدرنیته ای ناتمام ازبالا،نامناسب توصیف میکند.بویژه اینکه بدلیل انواع موانع فیزیکی واجتماعی امکان دسترسی همه شهروندان به معابر وپیاده راهها کمرنگ میباشد.در نتیجه سعی شده است با شناخت موانع کالبدی واجتماعی حضور زنان وسایر گروههای محروم،معابر تهران مرکزی اولویت بندی شده و راهکارهایی به منظور تجهیزمعابر پیشنهادشده است.
* بررسی تطبیقی توسعه فضاهای پیاده بازار قدیم و خیابان پیاده تربیت شهر تبریز،رحمت محمدزاده،حسین فلاح نژاد ،1388 :این بررسی با مقایسه پیاده راه تربیت به عنوان طراحی دوره جدید و فضاهای پیاده قدیم به عنوان محصول طراحی گذشته به این نتیجه رسیده است که فضاهای پیاده تربیت از دید بازدیدکنندگان نسبت به فضای بازار قدیم، مقبولیت بیشتری دارد.
*رفیعیان و سیفایی 1384 در مقاله ای با عنوان فضاهای شهری :بازنگری و ارزیابی کیفی بر ضرورت بازنگری در فضاهای عمومی بویژه در گرایشات نوین شهرسازی تاکید دارند.نتایج حاصل از این تحقیق نشانگر اینست که ارتقاء کیفیت فضاهای عمومی شهری جهت ایجاد سرمایه اجتماعی وتقویت یکپارچگی جامعه امری ضروریست.
*فرناز نظری در پایان نامه ای با عنوان ارتقاء قابلیت پیاده مداری در محیط های مسکونی با مطالعه محله چیذر تهران(شهریور 1387) با در نظر گیری محدودیت ها و امکانات محدوده موردنظر به بهبودکیفیت محیط شهری و مناسب سازی آن برای حضور پیاده در جهت رسیدن به محله ای سالم و پایدار پرداخته است.
فرضیه تحقیق:
با توجه به این مهم که در حال حاضر محورهای پیاده موجود در کلانشهر تبریز به نحو مطلوب پاسخگوی نیازهای شهروندان نبوده وکیفیت لازم جهت جذب حضور آنان را نداشته اند، همچنین بنا به یافته های ادبیات تحقیق، فرضیه این پژوهش در این قالب بیان می شود:
"کیفیت فضاهای باز پیاده محور نقشی تعیین کننده در پدید آوردن فرصت هایی در جهت ارتقاء میزان تعاملات اجتماعی میان شهروندان دارند."
با عنایت به مطالب بالا، در ادامه این پژوهش سعی در اثبات فرضیه فوق خواهد داشت که در این راستا روش تحقیق (Research Methodology) در جهت اثبات فرضیه به شرح ذیل خواهد بود:
بیان روش :
در این رساله ابتدا با تحلیل توصیفی به شناخت فضاهای شهری و عوامل موثر بر کیفیت آن پرداخته و همچنین نظرات اندیشمندان و تجارب جهان و ایران خواهد گردید.سپس با تحلیل مقایسه ای راهکارهای مناسب جهت ایجاد و ارتقای فضاهای باز و پیاده راهها شناسایی گشته و نکات مناسب و کاربردی برای استفاده در محدوده مورد مطالعه از میان تجارب مشابه استخراج می شود.
با توجه به دورنمای فوق، روش اصلی تحقیق در این رساله مطالعه موردی (Case Study) در شهر تبریز می باشد که در این راستا از تکنیک های Survey ، مطالعات کتابخانه ای، Observation و همچنین interview جهت گردآوری اطلاعات استفاده می شود.
فصل اول |
مقدمه و کلیات پژوهش |
فصل دوم |
ادبیات موضوع |
فصل سوم |
روش تحقیق |
فصل چهارم |
گردآوری اطلاعات و تحلیل و ارزیابی آنها |
فصل پنجم |
نتیجه گیری وارائه پیشنهادات |
معرفی فصول:
جدول زمان بندی :
بهمن |
دی
|
آذر |
آبان |
مهر |
شهریور |
مرداد |
زمان فعالیت |
|
|
|
|
|
|
|
بیان مسئله وسوالات پژوهش |
|
|
|
|
|
|
|
ادبیات موضوع |
|
|
|
|
|
|
|
گردآوری داده ها |
|
|
|
|
|
|
|
تحلیل وارزیابی |
|
|
|
|
|
|
|
نتیجه گیری
|
فصل (2):
ادبیات تحقیق
2-1) مقدمه:
امروزه بالغ بر نیمی از مردم جهان در شهرها ساکن هستند و انتظار می رود که تا 30 سال آینده تعداد شهرنشینان جهان دو برابر روستانشینان گردد بدیهیست که این شهرنشینان علاوه بر نیازهای اولیه همچون خوراک ،پوشاک،سرپناه و...دارای نیازهای به مراتب مهمتری می باشند که تمایل به برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی بخشی از آن است که به ابعاد روحی و روانی انسان باز میگردد.حال سوالی که مطرح می شود این است که شهر های کنونی به عنوان زیستگاه بیش از نیمی از مردم جهان چه اثری بر تعاملات اجتماعی شهروندان داشته اند؟ آیا فضاهای شهری امروزی قادر به پاسخگویی به نیازهای شهروندان بوده اند؟انتظارات شهروندان از یک فضای شهری چیست؟
تا قبل از اواسط قرن بیستم،جوامع و محله های شهری بر حرکت پیاده تاکید داشتند وبه منظور انتقال دادن مردم به مقصدهایشان طراحی شده بودند پس از جنگ جهانی دوم تفکر برنامه ریزان حمل ونقل ،اقتصاد دانان و برنامه ریزان شهری بیشتر متوجه اتومبیل شد،نتیجه حاصل از این تفکر، امروزه موجب اختناق فضاهای زندگی انسانی در شهرها شده است.(کنف لاخر،1381)بنابر این لازم است که با توجه دوباره به سیستم حرکت پیاده،گامی در جهت بهبود فضاهای انسانی برداشته شود.
با توجه به مباحث مطرح شده کوشش بر اینست که عوامل موثر بر تضعیف و بهتبع تقویت تعاملات اجتماعی میان شهروندان بررسی گردد و عوامل کیفی که منجر به تشویق شهروندان به حضور در فضاهایی که در آنها تعاملات اجتماعی رخ می دهد شناسایی شودو بر این اساس راهکارهای موثر جهت ارتقاء تعاملات اجتماعی میان شهروندان ارائه گردد.
از آنجائیکهاین ارتباطات انسانی و تعاملات اجتماعی میان شهروندان که در این رساله مورد بحث است در بسترشهر و فضاهای شهری رخ می دهد پرداختن به مفهوم این فضاها و همچنین مفهوم عرصه های عمومی و پیاده راهها به عنوان بخشی مهم از آن ضروریست.
2-2) فضاهای باز شهری
2-2-1)مفهوم فضا :
در رابطه با تعریف فضا،نقطه نظرات گوناگونی ارائه شده است: در حالیکه ارسطو فضا را به عنوان ظرف تمام اشیاء توصیف کرد،لایبنیتس معتقد بود فضا صرفا متشکل از روابطی است میان چیزهای بدون حجم و ذهنی.استنباط های متفاوت از فضا را می توان ناشی از تفاوت دیدگاهها و تفاوت رشته ها دانست.با توجه به این تعاریف گوناگون در رابطه بامفهوم فضا،به تبع آن فضای معماری نیز اینگونه است.به گفته وان در لان (1983) «فضای معماری با برافراشتن دو دیوار ﭘا به عرصه وجود می نهد،فضایی جدید میان خود ﭘدید می آورند واز فضای طبیعی ﭘیرامون آنها مجزا می شود». امابه گفته چومی تعریف فضا در معماری به این معناست : «تعیین محدوده ها در ماده ای با گسترش یکسان که باید به شیوه های مختلف به آن شکل داد»(مدنی پور،1996)
با جمعبندی نقطه نظرات فوق آنجه که در این رساله به عنوان فضا یاد می شود متشکل از دو بعد فیزیکی و اجتماعی است که هم شامل اشیا،احجام و ابعاد ذهنی بدون حجم بوده و بعد انسانی_اجتماعی نیز در دل دارد.به عبارت دیگر درتعریف فضا باید ابعاد فیزیکی ، اجتماعی و ارتباط میان این ابعاد را در نظر بگیریم.
دیاگرام 1.ابعاد فضا
بدیهی است پس از نیل به تعریفی مشخص از فضا به عنوان بستر محیط مصنوع که محیط شهر نیز جزوی از آن محسوب می شود، قدم بعدی بایستی در شناخت شهر و رسیدن به مفهومی معین از شهرکه فضاهای جمعی وپیاده راهها را به عنوان ظرفی برای تعاملات اجتماعی در دل دارد،برداشته شود.
2-2-2)مفهوم شهر
ساوج و آلن وارد 2003 سه استراتژي را درباره درك ساختار تفاوت مفاهیم شهري مورد تحليل داده اند.
رويكرداول :رویکردی معماری که در آن تنوع معاني شهري به صور متفاوت معماري آنها نسبت داده مي شود و روشي كه با آن مردم سيماي شهر را بر اساس تجربيات خود تفسير كنند مورد فراموشي قرار گرفته است.
نگرش معمارگرایانه به شهر یا به عبارت دیگر تاکید بیش از حد به فرم کالبدی که بیشتر بعدفیزیکی را دربر میگیرد علاوه بر اینکه نگاهی تک بعدی به شهر محسوب میشود،ابعاد دیگر شهر همچون تولیدات اجتماعی را نادیده گرفته و تعریفی ناقص از مفهوم واقعی شهر را بدست می دهد،بنابراین نمیتواند تعریف جامع و کاملی باشد.
رويكرد دوم الهام گرفته ازنظريات هانري لوفوبر كه در آن فضا، پديده اي با ساختار اجتماعي تلقي مي شود.در اين ديدگاه تاكيد مي شود كه فرآيندهاي اجتماعي و فرهنگي مستقل از صورت ساختماني شهر معنا مي يابند.يعني به توصيف انگاره هاي ذهني _فرهنگي از مكانها توجه مي كند واز مرتبط كردن معناي شهر با تجربه فردي ناتوان است.بر خلاف دیدگاه اول که تاکیدی افراط گونه بر مفهوم فرم(بعد فیزیکی) داشت،این دیدگاه نگرشی کاملا متناقض داشته و ساختار اجتماعی را که به تعبیری فرآیند محسوب می شود مورد توجه قرار می دهد به طوریکه فرم یا شکل کالبدی شهر جایگاهی در این نگرش ندارد،حال آنکه تعریف شهر بدون پرداختن به ویژگی های کالبدی-فیزیکی آن نمیتواند تعریفی کامل باشد.
رويكرد سوم :مربوط به نظريات والتر بنيامين در رابطه با جامعه شناسي شهري است; او معناي شهر را فصل مشترك بين خاطرات و تجربيات شخصي و ساختار تاريخي ارزشها و معاني مسلط (اجتماعي) مي داند.از نظر وي شهر عرصه ظهور عيني وآشكار تضادهاي فرهنگي ونقد فرهنگ هاي مسلط است.
تعمق در دیدگاه های متفاوت مذکور که رویکرد اول آن با دید معماری شهر را تعریف می کند و رویکرد دوم و سوم آن صرفا عامل انسانی را در نظر میگیرد ،اینطور می نمایاند که پرداختن به تنها قسمتی از ابعاد و عوامل موجود در شهر ما را در درک صحیح از مفهوم شهر ناتوان ساخته و منجر به دیدی صرفا تک بعدی و محدود می گردد،بنابراین ضروریست که این ابعاد به موازات یکدیگر مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم با تلفیق این دیدگاه ها مفهوم جامعی از شهر بدست آوریم.
آنچه که در این رساله در رابطه با مفهوم شهر،مدنظر است تعریفی است که هم بعد فیزیکی و هم بعد انسانی-اجتماعی را در بر داشته باشد،به عبارت دیگر فرم ها و فرآیندها در کنار هم و به موازات هم مورد بررسی قرار می گیرند.
در این میان لازم است به دیدگاه مدنی پور در رابطه با مفهوم شهر بپردازیم ،مدنی پور1996در رابطه با ساختار شهر به دو دیدگاه اشاره میکند که این دو دیدگاه نیز همچون رویکردهای مطرح شده از طرف ساوج و وارد نگرشی تک بعدی به مفهوم شهر دارند ؛
دیدگاه اول نظریه پردازانی چون اسمایلز1955،ریکی1972شکل شهر را مجموعه ای ازساختمان و اشیا می بینند .در این دیدگاه که نگرشی صرفا فیزیکی به شهر است شهر را تنها در ابعاد مادی در نظر میگیرد در حالیکه شهر علاوه بر محیطی فیزیکی ،متشکل از مردم و فرهنگ های گوناگون است. با توجه به تعریف ممفورد1961 که شکل شهر را نمادی از بهم بافتگی روابط اجتماعی دانسته است،می توان به وجه تمایز محیط فیزیکی و شهر پی برد.
دیدگاه دوم برگرفته از نظریات راجرز1971 وبروتچی 1985شکل شهر را مقری برای روابط اجتماعی می داند. دید گاه دوم نیز نگرشی تک بعدی به شهر دارد زیرا که شهر علاوه بر شهروندان و روابط اجتماعی میان آنها بعد فیزیکی را نیز شامل می شود.همچنانکه تیبالدز 1992در زندگی یک شهر کاربریها و فعالیت ها را مهم تر دانسته است.
در حالیکه مدنی پور در مقابل این دو دیدگاه، دیدگاه سومی را مطرح می کند:دیدگاهی اجتماعی- مکانی مدنی پور به جای این دو دیدگاه متناقض مطرح می شود در اصل او حالتی بینابین را در نظر میگیرد. این دیدگاه به صورت بینابین هم نقش عامل فیزیکی_مکانی را در شکل شهر موثر دانسته و هم عوامل اجتماعی را دراین مقوله دخیل دانسته است. جمع بندی نگارنده از دیدگاه های فوق الذکر در دیاگرام (2) آورده شده است.
دیاگرام شماره 2.رویکردهای مختلف در رابطه با معانی شهر
بعد اجتماعی _ مکانی
|
معنی شهر از دید مدنی پور |
آنچه که بطور خلاصه از دیاگرام بالا بدست می آید اینست که محیط فیزیکی که خود متشکل از محیط طبیعی و محیط مصنوع است به همراه عامل اجتماعی یعنی انسان و فعالیت هایش ،شهر را شکل میدهند.بنا به گفته مدنی پور شکل شهر،هندسه یک پیوستگی اجتماعی_مکانی است.
شکل شماره 3.عناصر پدید آورنده شکل شهر
با توجه به مطالب مذکورو مطالعه دیدگاههای مختلف اینطور میتوان نتیجه گرفت که پذیرفتن هر کدام از دو دیدگاه اول نمی تواند عاقلانه باشد زیرا که هر دو دارای نقص و نشان دهنده تنها قسمتی از واقعیت است.بنابر این دیدگاه سوم که از طرف مدنی پور ارائه گردیده نزدیک به واقعیت بوده و تاکیداین رساله بر آن است،همچنانکه رساله حاضر در راستای بررسی روابط اجتماعی میان شهروندان در بستر پیاده راهها و فضاهای باز شهری است که بخش مهمی از فضاهای شهری به حساب می آید.
بنابراین لازم است که فضاهای شهری به عنوان جزوی از شهر مورد تحلیل قرار گرفته و تعریف شوند.
2-2-3)مفهوم فضای شهری
زوی(1957)فضای شهری را اینگونه تعریف می کند :« جایی که خیابان ها ،میادین،ﭘارکهاو زمین های بازی وباغ ها همگی فضاهایی خالی اند که محدود شده اند یا طوری تعریف شده اند که فضایی محصور را ﭘدید آورند.»
کولکوهن1989 فضای شهری را به دو گونه تعریف می کند: فضای اجتماعی و فضای ساخته شده و مصنوع.فضای اجتماعی ،تداعی های فضایی نهادهای اجتماعی است که مورد مطالعه جامعه شناسان وجغرافیدانان می باشد تمایل این دیدگاه دیدن ویژگی های فیزیکی محیط مصنوع به عنوان فراپدیده ای است ،از سوی دیگر،فضای مصنوع متوجه فضای فیزیکی ست بدین ترتیب آنچه که مورد توجه معماران است مورفولوژی فضاست،طریقی که فضا بر ادراک ما اثر می گذارد وشیوه ی به کارگیری فضاو معنایی که از آن میتوان استخراج کرد. به گفته کولکوهن این دیدگاه به دو رویکرد می انجامد: آنکه فرم ها را مستقل از کارکرد می بیند و آنکه کاربردها را تعیین کننده فرم ها می داند و در ارتباط متقابل فرم و کارکرد است که دیدگاه دوم به رویکرد جغرافی دانان و جامعه شناسان نزدیک می شود اما برعکس معمار همواره عاقبت به فرم علاقه دارد به هر نحوی که این فرم ها تولید شوند.
درهرحال در رویکردی با توجهات اجتماعی به محیط شهری نه می توان شیوه تک بعدی و تنگ نظرانه معماری و برنامه ریزی مدرنیستی را در ترکیب فضاهای اجتماعی و فیزیکی قبول داشت و نه فرار از واقعیت سیاسی همراه با عدم توجه پست مدرنیستها به فضای اجتماعی را درهمین حال جدایی میان فضای اجتماعی و فیزیکی، شکاف میان معماری و علوم اجتماعی را با برداشتهای متفاوتشان ازفضا افزایش داده است.(مدنی پور،1996)
از نظر مدنی پور در تله تفاوت افتادن و ندیدن رشته اتصال میان انسانها مارا از پدید آوردن محیطی فیزیکی و اجتماعی بهتر ناتوان می کند به طور کلی در جستجوی مفهومی ازفضا به این نتیجه رسیده ایم که در درک فضای شهری باید ابعاد فیزیکی، اجتماعی و نمادین آن را هم زمان به حساب آورد. بنابر این فضا را هم می توان انباشت هایی از مردم و اشیاء مادی دانست و نیز فضای شهری را از دید مردم و زندگی روزمره آنها نگاه کرد. به عقیده سنت1994 ;اکنون ما فضاهای شهری را بر حسب سهولت گذشتن با اتومبیل از میان آنهامحاسبه می کنیم یعنی سرعت حرکت در شهر با کاستن از تماس ما با بافت شهری ارتباط مستقیم دارد.این عدم تماس با دیگر انسانها و با فضای شهری بر درک ما از فضای شهری و نیز بر رویکردهای ما به طراحی شهری تاثیر چشمگیری دارد.(همان )
پاکزاد1385 فضای شهری را ظرفی برای وقوع انواع فعالیت های فردی و یا گروهی شهروندان دانسته و آنرا به دو دسته کلی 1)فضاهای باز 2)فضاهای بسته تقسیم می کند:فضاهای باز آندسته از فضاهایی که همچون محیط طبیعی در درون و اطراف شهرها جای گرفته اند و فضاهای بسته آندسته از فضاهایی که ساخته شده و به صورت محصور هستند.
لوئیز ممفورد به همبستگی اجتماعی و ارتباطات متقابل چهره به چهره ، تحرک فکر و اندیشه تاکید داشته و معتقد است که طراحی شهری قرین بازسازی تمدن است و باید امکان همزیستی و مشارکت را برای زندگی جمعی پدید آورد.بنابراین توجه بیش از حد به فضاهای خصوصی را نفی می کند چراکه در آن صورت ارزش های اجتماعی نادیده گرفته می شود و نهایتا انسان شهری هرچه بیشتر از گذشته منزوی شده و زندگی جمعی در فضاهای شهری کمرنگ می شود.(پاکزاد،1386)او معتقد بود که عملکرد اساسی شهر شامل دادن شکل جمعی به شهر است و عملکرد اجتماعی فضاهای آزاد در شهر تجمع افراد را ممکن می سازد.(شوای،1384)
فضاهای شهری در ارتباط متقابل با شهروندان هستند پس در راستای پاسخ به سوال این رساله که آیا فضاهای شهری پاسخگوی نیازهای ساکنین خود هست یا خیر؟باید فضاهای شهری را به عنوان ظرفی برای روابط انسانی شهروندان ببینیم.فضای شهری نه صرفا دارای بعد مکانی _ فیزیکی است و نه فقط دارای بعد اجتماعی بلکه هردوی این ابعاد باهم در رابطه ای دو سویه می باشند.
شکل شماره 4.ارتباطی دو سویه میان عناصر شهری
بنابراین در این رساله ملزم به شناسایی نیازهای افراد و عوامل جذب شهروندان به فضاهای شهری هستیم و همچنین ضروریست که عوامل موثر بر کیفیت فضاهای شهری مورد بررسی قرار گیرد.بعلاوه همانطور که اشاره شد فضاهای شهری دارای 2 دسته بندی عمده می باشد که فضاهای باز و فضاهای بسته را شامل می گردد ، تاکید رساله حاضر بر فضاهای باز علی الخصوص فضاهای جمعی می باشد که در ادامه مطلب به تعریف آن خواهیم پرداخت.
2-2-4)فضاهای عمومی در ایران
سابقه فضاهای باز شهری در ایران به فضاهای باز وسیعی بر می گردد که دارای محدوده ای محصور یا کمابیش معین بودند و در کنار راهها و یا در محل تقاطع آنها قرار داشته و دارای کارکردی اجتماعی ،ارتباطی ،تجاری ،ورزشی ،نظامی یا ترکیبی از دو یا چند کارکرد مزبور بودند و میدان نامیده می شدند ونیز میدانهای کوچک ارتباطی درون محله های مسکونی که میدانچه نام داشتند.)سلطانزاده،1370)
در شهرهای سنتی ایران که رشدی ارگانیک داشته اند فضاهای عمومی شکل مطلوب تری داشته اند بازارها و میادین عمومی به عنوان شکلی از فضاهای عمومی نقش مهمی در ایجاد ارتباط میان مردم ایفا میکردند.بعلاوه این فضاهاکه در ایجاد حس اعتماد به مردم کمک کرده و باعث افزایش حس همبستگی و تعلق در مردم میشوند در حقیقت این فضاها فراتر از مکانهایی صرفا برای تفریح هستند.(رفیعیان و سیفایی،1384)
2-2-5) مفهوم فضای جمعی
در رابطه با مفهوم فضای جمعی بر اساس فرهنگ انگلیسی آکسفورد واژه public به معنای کلی و در اکثر معانی متضاد خصوصی است.همچنین شامل این تعاریف نیز می شود ؛ مربوط و یا متعلق به مردم به عنوان یک کلیت که بر جامعه یا ملتی که متعلق است تاثیر می گذارد یا متوجه آن است.از دیدگاه والرز ؛فضای عمومی ،فضایی است که در آن با غریبه ها سهیم هستیم مردمی که اقوام ،دوستان و یا همکار ما نیستند ،فضایی است برای سیاست ،مذهب ،داد وستد و ورزش ؛فضایی برای همزیستی مسالمت آمیز و برخوردهای غیر شخصی.(مدنی پور،1996)
بطور کلی فضاهای عمومی شهری 2 معیار اصلی را باید داشته باشند تا به عنوان یک فضای شهری قابل تعریف باشند:
· انسجام : فضای شهری باید دارای یک هویت یکتا باشد.
· کاربری همگرا : فضا باید قابلیت استفاده از کاربری های مختلف را بررای شهروندان فراهم آورد که به معنی پرداختن به مفهوم کاربری های مختلف در شهر و چگونگی شکل دهی به آن است.(پورجعفر،محمودی نژاد،1388)
پور جعفر و محمودی نژاد شرط اساسی فضاهای عمومی را تعامل و مراودات اجتماعی دانسته و وظایف فضاهای عمومی را به تعبیر کریست2000 اینچنین توصیف می کنند:
· ابزاری جهت ارتباطات و مراودات شبکه های اجتماعی
· مکانی برای رویارویی و مراسمات شهروندی
· مدیریت و هماهنگ سازی فعالیت های شهروندی
تیبالدز 1992عرصه عمومی را چنین می داند ؛« تمام بخشهای بافت شهری که عموم مردم به آن دسترسی فیزیکی و بصری دارند، بدین ترتیب خیابانها ، پارکها و میادین شهرک یا شهر به ساختمان هایی که محصورشان می کند و محدوده شان را مشخص می کنند گسترش می یابد.»بنابر این عرصه عمومی مهمترین بخش از شهرک ها و شهرهای ما است جایی که بیشترین اندازه از تماس و تعامل انسانها روی می دهد.
لینچ عنوان کرده است که فضاهای باز عمومی امکان انگیزش و انتخاب آزاد میان رفتارها، حرکت ها و اکتشافات بصری را برای تعداد معنی داری از مردم شهر فراهم می آورد ،در این فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرزهای اجتماعی شکسته شوند و برخوردهای از پیش تدوین نیافته به وقوع بپیوندد و افراد در یک محیط اجتماعی جدید باهم اختلاط یابند.(پاکزاد،1383)
به نظر می رسد تعاریف مطرح شده در رابطه با فضای عمومی بر دسترسی بدون محدودیت شهروندان به فضاهای موجود در شهرها و همچنین مشارکت در فعالیت های متنوع تاٌکید می کنند که قابل ذکر ترین این فعالیت ها، تعاملات اجتماعی است که در نتیجه این دسترسی محدود نشده در فضاهای شهری به خصوص فضاهای باز پیاده محور روی می دهد.موید این مطلب گفته اموس راپاپورت(1977) است که معتقد است فضای شهری ،فرآیند اجتماعی شدن افراد را تسهیل و عرصه مهم اعمال هنجارها و موازین اجتماعی است.
قاسمی 1383در رابطه با فضاهای باز شهری اینچنین می گوید ؛«فضای باز شهری برای شهروندان و تبلور زندگی جمعی آنهاست و باید پاسخگوی نیاز زندگی اجتماعی و جمعی آنها باشد .در این فضاها شهروندان با همدیگر برخورد اجتماعی چهره به چهره دارند تصویر ذهنی شهروندان از این فضاها و مقیاس آنها به گونه ای است که فضایی متنوع و پر از رویداد را توقع دارند مخاطبان این فضاها را طیف وسیعی از اقشار اجتماعی ،گروههای سنی مختلف و نظایر آن تشکیل می دهند.»
پاکزاد1383 فضای باز شهری را به اینصورت تعبیر می کند: عرصه تجمع انسانها ،فعالیت ها و رفتارها و در یک کلام رویدادهایی که در گذشته حادث شده و در خاطرات جمعی و فردی ثبت می شوند وقایعی که در حال حاضر در زندگی روزمره شهروند نقش ایفا کرده و همچنین امیال و توقعاتی که از آن مکان برای بهبود زندگی جمعی اش تصور می کند.
پارسی 1381 عنصر نسبتا پایدار محتوای فضای شهری را حیات مدنی می داند و معتقد است فضای شهری بستر آن زندگی عمومی و اجتماعی جامعه است که در فرآیند تحول زندگی زیستی_اجتماعی به یک زندگی اجتماعی و روانشناختی بواسطه بن مایه های خردگرایانه ،مشارکت آگاهانه و فعالانه نظری و عملی واجد کیفیت عالی ارزشهای انسانی و مدنی شده است.او عقیده دارد موضوع خلق فضای شهری مطلوب ،پویا و سرزنده به لحاظ کارکرد اجتماعی ،روانی ،فرهنگی ،اقتصادی و محیطی_کالبدی آن یکی از اهداف راهبردی ارتقای کیفیت محیط مصنوع شهری وبا راهبردهای اجتماعی پیوند دارد و چنین نتیجه می گیرد که فضای شهری محصول نیروهای تاریخی و اجتماعی _فرهنگی جامعه است و این فضاها بیش از هر فضای دیگری در شهر عرصه اعمال متقابل اجتماعی وغلبه هنجارها و موازین و ارزش های اجتماعی _فرهنگی بوده نیازمند عقلانیت رفتاری ،کنترل اجتماعی ،مشارکت اجتماعی در ارزشها و اعمال و بیش از سایر فضاها با سرمایه گذاری اجتماعی _فرهنگی مردم عرصه بیان خویشتن مردم ،آزادی ،تکثر،تنوع،هماهنگی و تحمل اجتماعی است.در یک کلام فضای شهری بستر حیات مدنی جامعه می باشد.
|
زمینه های اصلی توجه برخی اندیشمندان به رابطه فضای شهری و پدیده های اجتماعی |
فرانسوا شوای |
فضاهای شهری موجب تسهیل روابط اجتماعی و پالایش ساخت اجتماعی می شود. |
جین جیکوبز |
فضای شهری موجب گسترش حس اعتماد و اطمینان گردیده بر امنیت و کنترل اجتماعی می افزاید. |
لوئیس مامفورد |
فضای شهری مشارکت و مسئولیت شهروندان را میدان می دهد و توان خودگردانی و کنترل درونی انسان هارا ارتقا می دهد. |
اموس راپاپورت |
فضای شهری فرآیند اجتماعی شدن افراد را تسهیل می کند و عرصه مهم اعمال هنجارها و موازین اجتماعی است. |
ادموند بیکن |
فضای شهری به تلطیف عواطف مشترک جمعی انسان ها یاری می رساند و واجد کیفیت انسانی-عاطفی است. |
کنزو تانگه |
فضای شهری میدانی برای شکل بخشیدن به انسان است. |
گوردن کالن |
فضای شهری عرصه نمایش زندگی است. |
منبع : پارسی 1381
آنچه در دانش طراحی شهری برای فضای باز شهری ارزش محسوب می شود نقش اجتماعی این فضاهادر افزایش تعاملاتی است که در زندگی جمعی شهروندان ایفا می کند ،بررسی تاریخی شهرهای مغرب زمین نیز شاهدی است بر این مدعا.از دوران یونان باستان تا قرن بیستم شهروند اروپایی مهمترین و مردمی ترین رویدادهای جمعی خود را در میدان برگزار می کرد.واژه یونانی آگورا و رومی فوروم به معنای تجمع شهروندان بود .پلازا و انواع فضاهای مشابه در میان اقوام اروپایی ،خواه انگلیسی ، آلمانی و یافرانسوی و مانند اینها قلب تپنده شهر و محل گردهمایی و تعامل اجتماعی بود. در بستر شهرهای سنتی ،فضاهای عمومی نظیر میادین عمومی و بازارها نقش ایجاد ارتباط میان مردم را داشتند مکانهایی که در آنها شکل از کنش متقابل اجتماعی میان شمار زیادی از مردم امکان پذیر می شود.
جایگاه فضای عمومی در اکثر مطالب مربوط به طراحی و برنامه ریزی شهری نشان از اهمیت این بخش از فضای شهری است. آنچه که در این رساله به عنوان فضای عمومی مطرح است فضایی است که افراد یا سازمان های خصوصی آنرا کنترل نمی کنند و از این رو به روی عامه مردم گشوده است بدون تفکیک آنها از نظر طبقه اجتماعی ،قومیت ،نژاد و سن. جایی که تعاملات اجتماعی و تجربه روزمره زندگی شهری در آن روی می دهد .
کیفیت فضای شهری
چگونگی یک چیز که تاثیر عاطفی و عقلانی خاص بر مخاطب می گذارد کیفیت فضایی نامیده می شود.امروزه مباحث کیفی، ملکه ذهن هر کارشناس شهری در کشورهای صنعتی شده و در راستای ایجاد و بسط جامعه مدنی همه به صرافت ارتقاء کیفی محیط پیرامون خود افتاده اند خواه این لایه اجتماعی-سیاسی باشد خواه روحی-روانی(پاکزاد،1381)
انجمن شهرسازی امریکا در گزارشی سه کیفیت پایه ای را که زمینه سلامت یک شهر را برجسته می کند مشخص می کند : جاذبه ها،دسترسی و آسایش
جاذبه ها : جاذبه هایی مثل تاسیسات هنری، امکانات فرهنگی یا گذران اوقات فراغت ، تعلیم و تربیت ، بهداشت و یا خدمات دیگر و در دسترس بودن فضا برای زندگی و کارکردن همه به زنده نگه داشتن یک مرکز کمک می کند.
دسترسی : سهولت دسترسی و حرکت به زمان و هزینه رسیدن به مکان از جایی که مردم در آن زندگی می کنند.
آسایش : آسایش یا اینکه چه اندازه یک مرکز به عنوان یک مکان خوشایند است، این واژه بازتابی از یک محیط جذاب و خوب حفاظت شده است و عوامل موثر بر آن عبارتند از امنیت، منظر ، احساس هویت(چاپمن،1386)
در جهت دسته بندی عوامل کیفی فضاهای شهری بنتلی و سایرین 1985 هفت شاخصه کیفی را برای مکان بر می شمرند که این شاخصه ها می توانند بر جذب مردم به سوی آن فضا یا مکان موثر واقع شوند.این 7عامل در شکل نشان داده شده است.
شکل شماره6 .عوامل پاسخگویی محیط به نیازهای شهروندان
بنتلی و همکاران، 1985
نفوذ پذیری : فضاهایی به مردم قدرت انتخاب می دهند که برایشان قابل دسترسی باشند.بنابراین حدی از قدرت انتخاب که یک محیط به مردم می دهد تا بدان طریق از مکانی به مکان دیگر بروند یک معرف کلیدی جهت ارزیابی پاسخدهندگی آن محیط تلقی می گردد.
گوناگونی : دلالت بر ویژگی های محیطی مکان هایی می کند که واجد فرم ها ،استفاده ها و معانی گوناگون باشند. تنوع کاربری نکته کلیدی اصل گوناگونی به مثابه یک کل می باشد.
خوانایی : مردم موقعی می توانند از منافع گزینه هایی که آن کیفیات را عرضه می دارند بهره گیرند که بتوانند سامان فضایی مکان و آنچه را که در آنجا می گذرد درک کنند.
انعطاف پذیری : مکانهایی که بتوانند برای منظورهای و تنوعی به کار آیند در مقایسه با مکانهایی که برای کاربری مشخص و محدودی طراحی شده اند حق انتخاب های بیشتری را به کاربران عرضه می دارند.
تناسبات بصری : مردم اماکن را بر مبنای معانی مترتب بر آن تعبیر و تفسیر خواهند نمود.وقتی که این معانی پشتیبان پاسخدهندگی محیط باشند،مکان دارای کیفیتی است که ماآنرا مناسبات بصری می نامیم.
غنای حسی : کیفیتی که تنوع تجربیات حسی را که موجد لذت استفاده کنندگان هستند افزایش می دهد.
رنگ تعلق : ایجاد این امکان که کاربران بتوانند به محیط های موجود رنگ تعلق بدهند اهمیت ویژه ای دارد.تا اکثر مردم به محیطی برآمده از علایق،ارزشها ونشانه های شخصی خویش دست پیدا می کنندو در آن مشارکت نمایند.(بنتلی و دیگران،1985)
طراحی مبتنی برمقیاس انسانی : در مقیاس خرد طراحی پهنه های پیاده نیازمند توجه بیشتریدر مقایسه با طراحی برای وسایل نقلیه است.عابرانی که با سرعت 3.5 فوت (1.1متر) در ثانیه حرکت می کنند،بهتر می توانند جزئیات نمای ساختمان ها،ویترین مغازه ها،شیب پیاده روها، کیفیت نیمکت ها و نظایر اینها را درک کنند.(انجمن شهرسازی امریکا،1387)
با توجه به نظرات مطرح شده نقش بسیار مهم فضاهای باز عمومی در تقویت تعاملات اجتماعی میان شهروندان و تقویت حس جمعی آنان که یکی از موضوعات اصلیست که به آن خواهیم پرداخت، نمود می یابد. همانطور که از بحرینی نقل شد 2عامل فرهنگ و محیط در بروز رفتارهای انسانی موثرند،از آنجا که امکان تغییر فرهنگ در کوتاه مدت میسر نیست،میتوان با ارائه راهکارهایی جهت طراحی وبکار گیری عوامل موثر بر کیفیت و مناسب سازی محیط که فضاهای باز نیز در زمره آن قرار میگیرد بر نمود های رفتاری شهروندان تاثیر گذاشت و آنان را به حضور در فضاهای جمعی ترغیب نمود.
در این میان در معرفی فضاهای با کیفیت جهت تقویت تعاملات اجتماعی میان شهروندان می توان بافت سنتی شهرهای ایرانی را یاد کرد که میادین و بازار های آن نقشی موثر در ارتباطات میان شهروندان داشتند موید این مطلب نظر کریستوفر الکساندر است. الکساندر سیستم ارگانیک شهرهای سنتی را که در آنها نوع و شکل فضاهای شهری به مرور زمان و متناسب با نیازهای ساکنان شکل گرفته بود جذاب تر از شهرهای جدید طراحی شده و درخت گونه می یابد .
به گفته الکساندر1965هر موقع قسمتی از یک شهر جدا می شود و ساختار درختی جایگزین ساختار سمیلاتیک موجود می شود شهر گامی بسوی تجزیه و گسیختگی بر می دارد.اگر ما شهرهائی که ساختار درختی دارند ( شهرهای طراحی شده امروزی مانند چندیگار یا شهرهای جدید بریتانیا) بسازیم، آنها زندگی ما را گسیخته و تکه تکه خواهند کرد.
جمعبندی نظرات مطرح شده در رابطه با عوامل کیفی فضاهای عمومی شهری در دیاگرام نشان داده شده است.
جدول شماره2. فضا در راستای پاسخگویی به نیازهای انسانی
می توان نتیجه گرفت که 13عامل از جمله عوامل تاثیرگذار در کیفیت فضاهای شهری محسوب میشود ،در این میان عواملی که در این رساله بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت مطابقت فضاهای عمومی شهری با نیازهای شهروندان،داشتن مقیاس پیاده ،تنوع کاربری،غنای حسی ،رنگ تعلق اجتماعی پذیریست که در ارتباط نزدیک با موضوع این رساله است.
جمعبندی از مطالب فوق موید این مطلب است که کیفیت فضاهای شهری نقشی مهم در میزان فعالیت های جمعی بویژه تعاملات اجتماعی میان شهروندان دارند.بنابراین جهت افزایش فعالیت های اجتماعی علی الخصوص تعاملات اجتماعی لازم است که عوامل موثر بر کیفیت فضاهای شهری مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفته ودر برنامه ریزی و طراحی ها مورد استفاده قرار گیرند.
2-2-7)مفهوم پیاده راه
دو ویژگی عابر پیاده باعث تمایز نحوه حرکت او از سایر انواع ترددها میشود :
*انعطاف پذبری
*خود تنظیمی نسبتا سریع (کنف لاخر،1381)
حرکت پیاده طبیعیترین، قدیمیترین و ضروریترین شکل جابجایی انسان درمحیط است و پیادهروی هنوز مهمترین امکان برای مشاهده مکانها، فعالیتها و احساسشور و تحرک زندگی و کشف ارزشها و جاذبههای نهفته در محیط است .
پیادهروی دارایاهمیت اساسی در ادراک هویت فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت کیفیتهای محیطیاست. چهره شهر بیشتر از طریق گام زدن در فضای شهری احساس میشود. به طور کلیمیتوان حرکت پیاده را به هفت فعالیت مختلف تقسیم کرد که عبارتند از:
قدم زدن،ایستادن، نشستن، درازکشیدن، دویدن، بازی کردن و تماشا کردن.
ادراک محیطی بسته به شیوه جابجایی انسان تغییر میکند پیاده روی بیشترین نزدیکی را به محیط وارد و اجازه می دهد فرآیند تفسیر و به خاطر آوردن منسجم تر باشد.از نظر مکانی ، زمانی و روحیه ای که هر پیاده دارد می توان احساسات و تجربیات او را به گونه ای تشریح نمود این خصوصیات می تواند شامل نحوه حرکت ، سرعت قدم برداشتن ، احساس بودن و یا نحوه منطبق شدن با محیط زیست ،محدود بودن فضا برای حرکت های مختلف باشد و خلاصه کلیه این عوارض هستند که تصویری در ذهن عابر پیاده به جای می گذارند.(شفیعی ،1380)
راه رفتن در خیابان شکل ابتدایی از تجربه کردن شهر به ما می دهد. پیاده ها کسانی هستند که بدنشان از کلفتی و نازکی متنی شهری پیروی می کند که خودشان آن را می نویسند بی آنکه بتوانند بخوانند. پیاده روی حتی اگر فقط پرسه زدن و یا دیدن ویترینهای مغازه باشد باعث می شود مردم در این حرکت ها و در واکنش نسبت به نام های مکان های شهری ،داستانهایی ابداع کنند و به فضاهایی که وارد می شوند معنایی بخشند مفاهیمی که نهاد بیگانه و عقیم شده شهر رابه چالش می خوانند.وی همچنین معتقد است،گردش کنندگان در پاریس بهترین نمونه پیاده ها در شهر اند که نمایانگر خودجوشی و چالش در برابر نظم تثبیت شده هستند،آنها بیشتر به جنبه های ریز مقیاس زندگی خیابانی علاقه داشتند تا شهری رسمی و عمومی که هوسمان خلق کرده بود.او به موضوع حرکت مردم در شهرها پرداخته است و بر اهمیت روابط مکانی پیکره های انسانی از راه دیدن ،شنیدن ،لمس کردن و همچنین نحوه ای که به یکدیگر مرتبط می شوند تاکید می کند.(مدنی پور،1996)
انتخاب راه بستگی به هدف فرد دارد و آب و هوا و احساس پیاده نیز بسیار مهم است : مثل میل به پیاده روی ، میل به بازی و تجربه محیط ، وقت گذرانی ، خرید و شرکت در فعالیت های جمعی.اگر در مسیر عبور پیاده ها نقاطی با مشخصه به خصوص با عملکرد خاص وجود داشته باشد و یا اینکه بتوان مسیر را به روشنی و راحتی دید و ایمنی در آن وجود داشته باشند اعتماد عابر جلب می شود و رابطه خوبی با محیط زیست خود برقرار نماید.(شفیعی ،1380)
یکی از تحولات اخیر در گرایشهای جدید شهرسازی جهان، توجه به حرکتپیاده و نیازهای آن به عنوان یک موضوع فراموش شده مهم شهری است. امروزه تاکید بیشاز حد بر حرکت سواره و حل مسایل مختلف آن و غفلت از ساماندهی و برنامهریزی برایحرکت پیاده، یکی از نقایص شهرسازی معاصر محسوب میشود. در چند دهه اخیر، در نتیجهاوجگیری و حاد شدن مشکلات شهری مانند آلودگی محیط، دشواری رفتو آمد، ناامنیراهها، انحطاط مراکز تاریخی شهرها، افت کیفیت فضاهای شهری، افول ارزشهای بصری و ... واکنش گستردهای علیه سلطه حرکت موتوری و کاهش تحرکات پیاده در جهان بهوجودآمده است.در این زمینه، بازیابی و توسعه فضاهای پیاده به یکی ازمحورهایبرنامهریزی و طراحی شهری بدل شده که از آن به عنوان "جنبش پیادهگستری"یادمیشود.
جنبش گسترش فضاهای پیاده، نهتنها سیمایکالبدی شهرها را عوض کرده، بلکه تغییرات نوینی در کیفیت زندگی شهری و رفتار اجتماعیو فرهنگ مردم بهوجود آورده است. همچنین الگوها و روشهای جدیدی برای حل مسایل شهریارایه داده که باعث تحولی عمیق در نظریهها و روشهای شهرسازی، به ویژه در عرصهساماندهی فضاهای شهری شده است.
پیاده محوری علاوه بر اینکه نقشی موثر در کیفیت محیطی ایفا می کند اثری بسیار مهم نیز بر بعد اجتماعی فضای شهری داشته که در این رساله این ابعاد اجتماعی در رابطه با فضاهای جمعی پیاده محور مورد تاکید است.
2-2-8)تعریف پیاده راه
در ساماندهی مراکز شهری می توان محیط مناسب و ایمن برای تردد عابرین پیاده را از طریق اعمال ممنوعیت کامل یا نسبی تردد وسایل نقلیه در برخی از معابر تامین نمود.(دفترتحقیقات و معیارهای فنی،1375)
پهنه پیاده مدار مکانی است که ساکنان آن با هر سن و توانایی میتوانند امنیت و راحتی ، تناسب و جذابیت در پیاده روی را ، نه تنها در هنگام فراغت بلکه در استفاده از تجهیزات و آمد و شد نیز احساس کنند.(انجمن شهرسازی امریکا،1387)
معابر پیاده یا پیادهراهها،معابری محصور و بسته به ترافیک سواره و با بالاترین حد نقش اجتماعی هستند که تسلط کامل با عابر پیاده بوده و تنهااز وسایل نقلیه موتوری به منظور سرویسدهی به زندگی جاری در معبر استفاده میشود. این معابر میتوانند به صورت کوچه، بازار، بازارچه، مسیری در میدان، پارک یا فضاییک مجتمع شکل بگیرند. پیاده راهها با از میان بردن ترافیک عبوری سواره در بخشی ازشهر ایجاد میشوند، و به دلایل معمارانه، تاریخی یا تجاری شکل میگیرند.
پیادهراهها، محل حضورهمه شهروندان و مشارکت آنان در زندگی جمعیشان میباشد. این فضاها در مقیاس همه شهرعمل کرده و پذیرای گروههای مختلفی از شهروندان میباشدو علاوه بر نقشارتباطی و دسترسی، مکانی امن و راحت برای تماس اجتماعی، گردش و تماشا و ... فراهممی آورد.
جیکوبز با انتقاد از تفکر مدرنیستی در رابطه با خیابان ،بر اهمیت پیاده راهها تاکید دارد.گوردن کالن نیز در کتاب منظر شهری به تائید جیکوبز و بر خلاف نظر معماران مدرنیست ،محیط شهری را در صورتی مطلوب می داند که حضور انسان به صورت پیاده در شهرها ممکن و مقیاس شهرها نیز مقیاس انسانی باشد.(کالن،1959)
راب کریر در سال 1975 در کتاب فضای شهری ساختار شهر را متشکل از خیابان و میدان می داند و به نقش اجتماعی خیابان و نظارت اجتماعی در خیابان از سوی مردم توجه بیشتری دارد.او به لزوم نماسازی جداره های خیابان و رعایت مقیاس انسانی در فضای خیابان نیز توجه می کند او معتقد به اهمیت ارزشهای کلاسیک سنتی در کنار نیاز های معاصر بوده و از مخالفان شهرسازی مدرن است.
2-2-9)تاریخچه پیاده راه
داوینچی در طرح های خود برای شهری ایده آل پیشنهاد کرد که مسیر عابرین پیاده ، عابرین سوار بر اسب و وسایل نقلیه و قایق ها در سه سطح به ارتفاعات مختلف ساخته شوند.(چرمایف و الکساندر،1376)
نخستین اقدام در جهتتفکیک حرکت سواره از پیاده در دنیا، در سال 1858 توسط شهرساز و معمار امریکایی بهنام "اولمستد" صورت گرفت. طی این اقدام اولمستد در طراحی پارک مرکزی نیویورک، برایعبور پیادگان پلی از سنگ روی جاده وسایل نقلیه بنا نهاد. در ایالات متحده آمریکا،پس از جنگ جهانی دوم این نوع خیابانهای پیاده با نام ""Mall شکل گرفتند که بیشتر همسو با مقاصدتجاری در مرکز شهرها بودند و در عین حال هدفشان ایجاد محیطهای مطلوب برای خرید وگردش در شهرها بود.
در کشورهای اروپایی پس از جنگ جهانی دوم و در پی بازسازی خرابی های ناشی از جنگ بخش مرکزی و تاریخی شهرهای اروپایی به روی ترافیک سواره بسته شدو این روند تا سال 1975 ادامه یافت تا اینکه تقریبا بخش مرکز ی اکثر شهرهای اروپایی پیاده محور گردید.
امروزه ضرورت رویکرد مجدد به حرکت پیاده به عنوان سالم ترین روش حمل و نقل شهری مورد توجه جدی مدیران شهری قرار گرفته و سرلوحه برنامه های کاری خود قرار داده و همایش های گوناگونی در سطح جهان به منظور تبیین اهمیت موضوع و تبادل نظر در این زمینه برگزار می شود.
ازجمله کنفرانس های بین المللی درباره پیاده روی در سال 2000 بوسیله یک گروه غیر رسمی که Walk 21نامیده شد برگزار گردید.هدف از این گردهمایی ایجاد یک جایگاه بین المللی و توجه به اهمیت مباحث پیاده روی در سطوح سیاسی و تصمیم گیری ، معرفی تحقیقات و عملکردهای مرتبط بهترین نمونه ها و مشخص نمودن موضوعات تحقیقات آینده و فرصت هایی برای سرمایه گذاری در این زمینه است.امروزه walk 21 یک گروه غیر رسمی تحت رهبری انجمن پیاده روی لندن است که نمایندگی فدراسیون پیاده روی اروپا را بر عهده دارد.تاکنون شش کنفرانس بین المللی توسط این گروه برگزار گردیده است.این کنفرانس ها عبارتند از :
· کنفرانس اول : لندن ، انگلستان ،فوریه 2000 با شعار:پیش به سوی پیاده روی در قرن21
· کنفرانس دوم : پرت استرالیا، فوریه 2001،با شعار : پیاده روی قرن 21
· کنفرانس سوم : سن سباستین ،اسپانیا ، می 2002 ، با شعار : به سمت شهرهای قابل زندگی
· کنفرانس چهارم : پورتلند امریکا ، می 2003 ، با شعار : سلامتی ، برابری و محیط زیست
· کنفرانس پنجم : کپنهاگ ، دانمارک ، ژوئن 2004 ، با شعار: شهرهایی برای مردم
· کنفرانس ششم : زوریخ ، سوئیس ، سپتامبر 2005 ، با شعار : فرهنگ پیاده روی روزمره.
· کنفرانس هفتم : ملبورن ، استرالیا ، اکتبر 2006 ، با شعار : محیط هایی با قابلیت پیاده روی.
· کنفرانس هشتم : تورنتو ، کانادا ، اکتبر 2007 ، با شعار : اولویت با عابران پیاده.
2-2-12)بررسی تجارب جهانی
استکهلم Stockholm
شهر استکهلم که در اواخر قرن 13 میلادی ساخته شد،هسته قرون وسطایی خود را از دست نداده و شبکه خیابان های شهری و بسیاری از بناهای متعلق به قرون وسطی آن هنوز موجودند.منطقه اصلی ویژه پیاده در مرکز شهر Torg نام دارد که ترکیبی از ساختمانهای اداری،تجاری و فرهنگی را در بر می گیردو برنامه ریزی و طراحی آن در سال 1946 آغاز ودر سال 1962 به اتمام رسیده و به یک محدوده بدون ترافیک در مرکز شهر استکهلم مبدل گشته است.Torg در حال حاضر قلب مرکز شهر استکهلم محسوب میشود،این منطقه تا عمق چندین ساختمان در اطراف گسترس یافته و دوPlazza در دو مسیر منتهی به آن وجود دارد.میدان Sergels torg نمونه ای پیشرفته از پلازا و روبروی خانه فرهنگ این شهر قرار دارد.
میدان دیگر که H.Torg نام دارد با سبکی قدیمی تر، روبروی تالار کنسرتی قدیمی قرار گرفته و به عنوان بازارچه سنتی جهت فروش گل وگیاه مورد استفاده قرار می گیرد.
کپنهاگ Copenhagen
در اوایل سال 1950 میلادی برنامه ریزان کپنهاگ به این نتیجه رسدند که خیابان های باریک هسته تاریخی شهر جوابگوی افزایش وسایل نقلیه موتوری شخصی نخواهد بود و با توجه به مسائل زیست محیطی ، اجتماعی و...پس از آزمایش شیوه های مختلف کنترل ترافیک ، راه حل ابجاد منطقه ویژه پیاده را پیشنهاد نمودند.
مسیرهای پیاده کپنهاگ
پیاده راه اشتروگت Stroget واقع در کپنهاگ شامل سه خیابان مجاور هم می باشد که از میدان Town hall تا میدان Kings new امتداد می یابد.اشتروگت یک محور پیاده تجاری است که روزانه عده کثیری از مردم را به سوی خود جلب می کند.به طوریکه طبق گفته فروشندگان میزان فروش آنها بین 45-25 درصد افزایش یافته است.
فضای این پیاده راه با وجود طراحی کاملا ساده ، جذاب و مطلوب می باشد و گذرگاههای طاقدار در ایجاد تنوع و سرزندگی به فضا موثر بوده است.
سنگفرش این منطقه تیره و یکدست با مسیرهای ویژه خدمات رسانی می باشد که این مسیرها برای وسایل تخلیه بار از ساعت 4 صبح تا 11 صبح می باشد، جمع آوری زباله ها نیز در ساعات پایانی شب صورت می گیرد ولی در مورد وسایل نقلیه اضطراری محدودیت تردد وجود ندارد و امکان دسترسی در تمامی زمانها وجود دارد.تاثیر این خیابانها بوسیله میادینی که دارای نشانه های تاریخی و فرهنگی می باشند،دو چندان می شود که در این میادین نیمکت ها و فرصت هایی برای ملاقات و صحبت و تماشای سرگرمی های غیر رسمی برای عابرین مراجعه کننده وجود دارد.
میدان Sant hans torv در منطقه پرترافیک کپنهاگ واقع است که بی شک از آن به عنوان جزیره آرامش می توان یاد کرد.این پلازا در عین برخورداری از فضای باز مکانی برای برگزاری رویدادهای بزرگ ،فضاهای کوچک و دنجی با جزئیات مناسب و حساب شده برای آسایش و استراحت تک تک شهروندان فراهم می آورد.
شاخصترین عنصر میدان تندیسRaining house نام دارد.آبهایی از سطح زمین فوران میکنندو روی بلوکهای کف میدان سرازیر میشوند و آبی که آهسته از تندیس فرومیریزد و با تشکیل موج،در برکه کوچکی جمع میشود، علاوه بر خلق بازتابهای متعدد، با صدای خویش، یک نقطه کانونی برای رهگذران وبا لغزندهکردن بلوکها، یک فضای ایدهآل برای بازی کودکان خلق میکنند.
البته برکه آب برای رویدادهای مهم آبگیری و خشک میشود؛ در این زمانهاست که تندیس، انزوا و حصار همیشگی خود را میشکند و به مکانی برای نشستن حضار تبدیل میشود.
استلا Estella
Plaza de los Fueros یکی از میدانهای دوره قرون وسطی در شهر Estella اسپانیاست که اگرچه از دیرباز، به عنوان محلی برای فعالیتهای تجاری و برگزاری مراسم عمومی شهر مورد استفاده قرار میگرفته است، اما در سالهای اخیر (تا قبل از اجرای طرح نوسازی)، به دلیل الحاق ساختمانهای جدید و پذیرش کارکردهای نامتناسب، با دورشدن از ماهیت و کارکرد اصلی خود، دچار افت کیفی شده بود و کمتر مورد استفاده قرار میگرفت ایده اصلی Francisco Jose Mangado Beloqui، معمار محلی، در نوسازی این میدان، عبارت بود از: پاکسازی و بازکردن عرصه مرکز میدان، به منظور فراهمآوردن آزادی حرکت مورد نیاز برای استفاده کامل از فضا و نیز ایجاد حوزههای دید پیوسته و غیرمنقطع. در این طرح، مرکز میدان با استفاده از نوع متفاوت کفسازی که ترکیبی هندسی از بلوکهای مربعشکل از گرانیت Gredos (به ابعاد 100*100*7 سانتیمتر) و نوارهای طولی از سنگ Jadishاست، از فضاهای اطراف جدا و متمایز شده است. این الگوی ویژه کفسازی، علاوه بر آنکه عنصر اصلی و پیونددهنده طرح نوسازی میدان به شمار میرود، در تعیین محدوده فضاهای انجام سنتیترین فعالیتهای میدان، یعنی بازار خیابانی پنجشنبهها و رقص Era، نیز کاربرد دارد.
ردیفهای دوگانه طولی درختان، ضمن ایجاد یک پیادهراه تفریحی،موجب برقراری ارتباط بصری میان دو سمت میدان شدهاند.
نورپردازی خاص پلازا، بر ارتباط و نیز تفاوتهای فضاییمیان عرصه مرکزی میدان و پیادهراه تفریحی کنار آن، تأکید میکند.در دو انتهای پیادهراه تفریحی کنار میدان، دو تیرک مجهز به نورافکنهایقابلتنظیم،
برای تأمین بخشی از روشنایی میدان، نصب شده که سازه فلزی آنها با چوب irokoپوشش داده شده است.
مطالب مطرح شده نشانگر اهمیت پیاده راهها در شهرهای امروزی و نقش غیر قابل انکار آنها در زندگی شهروندان است.با توجه به اینکه این فضاهای پیاده محور در کلانشهرهای کنونی رو به زوال نهاده است بنابراین ضروری است که با مطالعه و بررسی این فضاها، عوامل کیفی آنها و همچنین عواملی را که سبب جذب شهروندان به سوی فضاهای پیاده محور میشود،شناسایی کرده و در پی ایجاد و ارتقای کیفی پیاده راهها با بکارگیری این عوامل باشیم.
2-2-10)نقش وکاربرد پیاده راهها
پياده راه ابزاري جهت بهبود اقتصاد شهري،سلامت اجتماعي،کیفیت زيست محيطي محسوب می شود.
به تعبیر دیگر نقش پیاده راهها در فضای شهری:
*تقويت ارتباطات
*فعال بودن حواس غير بصري
*درك محيط از طریق حواس
*تجديد حيات مدني مراكز شهري
*رونق اقتصادي مراكز تجاري
*كاهش آلودگي ها(ملک،1385)
*ایجاد حس مکان و امنیت محیط و عابرین پیاده
*ایجاد حس مشارکت وحضور فعال افراد و گروهها در تصمیم گیری و اجرا و حس مسولیت و وابستگی بیشتر به محیط(فرزبود،1384)
در پیادهراهها، آزادی عمل انسان پیاده برای توقف، مکث، تغییر جهت و تماسمستقیم با دیگران بسیار زیاد است. از این رو شهروندان به تدریج به حضور در شهر وانجام فعالیتهای مدنی عادت کرده و زمان بیشتری را در فضاهای شهری میگذرانند و اینبه نوبه خود به بهبود و ارتقاء فرهنگ و عادات شهرنشینی؛ از جمله رعایت حقوق دیگرانو احساس مسئولیت در برابر جامعه کمک میکند که به خصوص برای جوانان و کودکانمیتواند نمونه زنده آموزشی محسوب شود.
كاربرد پياده راه ها از نظر جيكوبز:
*ارتباطات ساده و چهره به چهره *ايجاد چهره هاي مردمي *پرورش استعداد كودكان
جیکوبز اشاره می کند؛ پياده راه ها علاوه بر حفظ امنيت كودكان، مكاني براي بازي و يادگيري هستند. كودكان، بسياري از اصول اوليه زندگي را از بزرگسالان پياده راه ها مي آموزند. آن ها ياد مي گيرند كه نسبت به آنچه در خيابان ها و پياده راه ها اتفاق مي افتد احساس مسئوليت كنند. رفتار كودكان نشان مي دهد كه اين درس ها را به سرعت جذب مي كنند مثلا“ داوطلبانه به كساني كه آدرسي را مي خواهند، راه را نشان مي دهند.
جین جیکوبز در کتاب مرگ و زندگی شهرهای امریکایی پیاده راه وعرصه های عمومی شهرها را موجب گسترش حس اعتماد و اطمینان دانسته و بر امنیت و کنترل اجتماعی می افزاید.به نظر جیکوبزخيابان ها و پياده راه ها مهم ترين مكان هاي عمومي يك شهر هستند. اگر خيابان هاي شهر از وحشيگري و ترس در امان باشند، شهر از وحشيگري و ترس در امان است. وقتي كه مردم مي گويند يك شهر خطرناك است به اين دليل است كه در پياده راه هاي آن احساس امنيت نمي كنند.حفظ امنيت شهر وظيفه اساسي خيابان ها و پياده راه هاي يك شهراست.
2-2-11)توقعات موردی از پیاده راه :
*سرزندگی *انعطاف *ایمنی
سرزندگی: دو کیفیت مهم که منجر به سرزندگی پیاده راهها می شوند تنوع و نفوذ پذیری این فضاها هستند.یکی از راههای رسیدن به تنوع بکار گرفتن نمادهای شهری هستند که یا برگرفته از کالبد موجود و ارزشهای بافت تعریف می گردند،که به خوانایی مسیر افزوده و آنرا به نماد تبدیل می کند.از دیگر عوامل سرزندگی و تنوع پیاده راهها ایجاد کاربریهای متنوع و متناسب با هر سکانس پیاده راه ،استقرار کاربری های خدماتی که تداوم حضور شهروند را در پی دارد و همچنین استقرار کاربریهای اوقات فراغت ،تنوع مبلمان در طول مسیر و هماهنگی روشنایی مسیر بدنه ها و تاکید روشنایی روی عناصر و بناهای شاخص می باشد.(پاکزاد،1386)
در جهت رسیدن به نفوذپذیری در مسیر پیاده راه ایجاد امکان رابطه متقابل بصری بین مسیر و بدنه می باشد.محور پیاده باید تا حد امکان بدون اختلاف سطح و مانعی ،کلیه فعالیت ها و کاربری های متنوعی که در مقطع خیابان یعنی نزدیک ترین مکان در خط دید وجود دارند را به هم متصل کرده و با ایجاد تمایزات بصری ،وحدت و پیوستگی مسیر را القا کند.(تیبالدز،1992)
انعطاف : فعالیت های پیاده پیچیدگی و تنوعی بیش از هر نوع حرکت و حمل ونقل را دارند زیرا حرکت پیاده غیر قابل پیش بینی ،گاه هدفمند و گاه اتفاقی و آنی است.بنابراین باید به طراحی فضاهای منعطف در آنها توجه خاصی شود که این انعطاف هم در کالبد و هم در کارکرد فضا ایجاد می شود.
ایمنی : حضور فعال مردم در شهر از عوامل افزایش امنیت در فضاهای شهری است که برای تداوم و بقای حیات آن ،ایمنی و امنیت بسیار موثر است که در صورت نبود آن کیفیت شهر افت کرده و معنای شهریت از بین می رود.در پیاده راهها ،شهروندان پیاده باید همواره در مقابل خودرو و موتور سیکلت ایمن بوده و تردد اینگونه وسایل شدیدا کنترل شود.(سیستانی،1377)
انجمن شهرسازی امریکا در رابطه با بحث امنیت این چنین متذکر شده است :انگاره های طراحی شهری در جهت تسهیل دیده شدن متجاوزان عمل می کنند.نظارت طبیعی با استفاده از وسایلی که نمایانی مردم،محوطه های پارکینگ و ورودی های ساختمان را به حداکثر می رساند،بهبود می یابد یکی از مثال های این مورد عبارتند از پنجره های مشرف به خیابان و خیابان های مانوس با پیادگان و...(American Planning Association , 2006 )
جان لنگ در مدل نیازهای انسانی سلسله مراتب و روابط بین نیازها را در قالب دسته های مشتمل بر نیازهای فیزیولوژیک ،امنیت ، وابستگی و عزت و اعتماد به نفس و... مورد بررسی قرار می دهد و امنیت را به عنوان یکی از نیازهای اساسی در مرتبه دوم این تقسیم بندی قرار می دهد همچنین لئونارد دوهل واضع ایده شهر سالم در معرفی تیپولوژی نیازهای شهری امنیت را در قالب اولین رده از نیازها به عنوان نیازهای اساسی و اولیه می شمارد، همچنین جان اشتون نیز از صاحب نظران بین المللی شهرسالم امنیت را یکی از کیفیت های غیر قابل جایگزین در ایجاد یک شهر سالم مورد اشاره قرار می دهد. هفت ویژگی عام برای محیط های ایمن و امن عبارتند از :
· دسترسی و جابجایی آسان
· ساختار مناسب جهت فعالیت های مختلف
· امکان نظارت و اشراف برای عموم
· موجد حس مالکیت ، احترام و مسولیت
· دارای تسهیلات حفاظت فیزیکی و امنیتی
· جاری بودن فعالیت های انسانی (صالحی ،1387)
تنوع بخشی گذرگاه های طاقدار به مسیر پیاده
|
سرزندگی |
ایمنی |
ایمنی عابرین برابر وسایل نقلیه موتوری
|
انعطاف |
تطابق سیمای شهر با تغییر فصول
|
2-3) مخاطبین (شهروندان)
شهروندی ایده ای است که به عنوان پدیده ای اجتماعی درقرن 16در اروپای غربی زاده شود،این مفهوم یکی از فرآیندهای جامعه مدرن است و در ادبیات گسترده نظریه های شهروندی ،هسته مشترک تعاریف ارائه شده از شهروندی به شرح زیر است:
1. نوعی پایگاه ونقش اجتماعی مدرن برای تمامی اعضای جامعه
2. مجموعه به هم پیوسته ای از وظایف،حقوق،تعهدات اجتماعی،فرهنگی،سیاسی و اقتصادی برابر
3. حس تعلق و عضویت اجتماعی مدرن برای مشارکت جدی و فعالانه در جامعه و...(مک لین1996)
به نظر مارشال 1994 شهروندی پایگاهی است که به همه افرادی که عضو تمام عیار جامعه خود هستند ،داده شده است.وی حقوق شهروندی را در سه حوزه اصلی می داند:
*حقوق مدنی :آزادی های فردی،آزادی بیان،حق مالکیت و...
*حقوق سیاسی :حق رای،حق مشارکت سیاسی و...
*حقوق اجتماعی :حق بهره مندی از امنیت ،رفاه اجتماعی،و خدمات مدرن (توسلی و نجاتی حسینی1383)
شهروندی بیش از هر هویت دیگری قادر است انگیزه های اساسی انسانها را که هگل آنرا نیاز به اسمیت شناخته شدن می نامد،ارضاء نماید. موقعیت شهروند بر حس عضویت داشتن در یک جامعه گسترده دلالت دارد.این موقعیت کمکی را که یک فرد خاص به جامعه می کند،می پذیرد در حالی که به او استقلال فردی را نیز ارزانی می دارد.(فالکس،1381)شهر،شهروند و مدیریت شهری مفاهیمی هستند که ارتباط بسیار تنگاتنگ و نزدیکی با یکدیگر دارند.چرا که شهر فضای سکونت با کارکرد و ویژگی خاص خود را تداعی می کند.شهروندان به عنوان ساکنان این فضا تلقی می شوند و مدیریت شهری مسوول تعامل و ارتباط متقابل بین این دو می باشد.(صرافی وعبدالهی1387)
بنابراین آنچه که در این رساله به عنوان شهروند معرفی می گردد، ساکنان شهر هستند که دارای نقش اجتماعی و حقوق و تعهدات معینی بوده و در قبال فضای شهری تعلق خاطر داشته و در مسائل آن مشارکت دارند.
با توجه به مفهوم ارائه شده از شهروندی و در رابطه با مباحث مورد بحث در این رساله 2 مسئله عمده که در کنش متقابل هستند، مطرح می گردد :
1) شهر به عنوان فضای سکونت و بستر فعالیت شهروندان با ویژگی ها و کارکرد های مختلف
2) ساکنان شهر و یا شهروندان با انتظارات و نیازهایی که از فضای شهر در جهت جلب رضایتمندیشان دارند.
بر این اساس این رساله برآنست که عوامل مورد انتظار شهروندان از محل سکونت یا به عبارت دیگر فضاهای شهری شناسایی گردد و آنچه که موجبات رضایتمندی آنان را فراهم می آورد بررسی و تقویت گردد.
2-3-1 شهروندان و فضاهای شهری
یک فضای شهری ممکن است بسته به نیاز های متنوع استفاده کنندگان و شهروندان حالتی مطلوب و یا نا مطلوب به خود بگیرد به عبارتی این مسئله متناسب با فعالیت و کارکرد مورد انتظارات متفاوت است که این بحث در باره فضاهای جمعی نیز صادق است.
فضاهای شهری بستر تعاملات اجتماعی شهروندان می باشند بنابراین ساماندهی این فضاها باعث حضور مثبت افراد در فضاهای شهری و ارتقای تعاملات اجتماعی میان افراد جامعه می شود.(عباس زادگان ، 1384)
لازم به ذکر است که میزان و ویژگی های فعالیت های انجام گرفته در فضاهای شهری به شدت از برنامه ریزی فیزیکی تاثیر می پذیرد. فعالیت های اختیاری و تفریحی و بخش قابل توجهی از فعالیت های اجتماعی وقتی که شرایط محیطی نامناسب باشد انجام نمی گیرند و در صورت وجود شرایط نامطلوب رونق می یابند.از جمله مواردی که در این زمینه می توانند مورد توجه قرار گیرند عبارتند از :
· گرد هم آوردن یا پراکندن :
در مقیاس های مختلف شهری اگر بخش مسکونی و خدمات عمومی به طور جداگانه در قطعات منفرد قرارگیرند و حرکت در شهر مبتنی بر حرکت وسایل نقلیه باشد ، مردم و وقایع پراکنده خواهند شد در مقابل اگر ساختار،ساختمان ها و عملکردها به گونه ای قرار گیرند که فضاهای عمومی متراکم شوند، به طوریکه فواصل موجود برای عابر پیاده ئ تجارب حسی او کوتاه باشد ، مردم و فعالیت ها نیز مجتمع می شوند و روابط اجتماعی گسترش می یابد.
· مخلوط یا جدا کردن :
مخلوط کردن ، یعنی به فعالیت های گوناگون و گروه های مختلف مردم (اقشار گوناگون)امکان عملکردهای مختلف با یکدیگر یا در کنار هم داده شود و جدا کردن یعنی عملکردها و گروه های مختلف مردم از یکدیگر مجزا شوند.هدف از اختلاط فعالیت ها ، مخلوط کردن وقایع و افراد گوناگون در مقیاس کوچک است.
· دعوت یا دفع کردن
فضاهای عمومی در شهر یا نواحی مسکونی ،ممکن است دعوت کننده و به راحتی قابل دسترس باشند.در این حالت مردم تشویق می شوند از محل های خصوصی خارج و به فضای عمومی وارد شوند.برعکس فضاهای عمومی را به نوعی میتوان طراحی کرد که ورود به آنها مشکل باشد.جاذب یا دافع بودن فضای عمومی بستگی به شکل قرارگرفتن فضای عمومی در رابطه با فضای خصوصی و چگونگی طراحی مرز بین این دو دارد.مرزهای انعطاف پذیر به شکل نواحی انتقالی که کاملا خصوصی یا عمومی نیستند عملکرد ارتباط دهنده دارند و از نظر فیزیکی و روانی حرکت ساکنان و فعالیت ها را بین فضاهای عمومی و خصوصی و فضای خارج و داخل سهولت می بخشند.
· گشودن یا بستن
تماس از طریق تجربه بین آنچه در فضای عمومی رخ می دهد و آنچه در نواحی مسکونی مجاور ، مغازه ها ، کارگاه ها و بناهای عمومی اتفاق می افتد، می تواند موجب غنای امکانات برای تجارب در هر دو جهت ، گشودن و بستن باشد.گشودن برای تبادل دو طرفه تجربه فقط به شیشه ها و پنجره ها مربوط نیست، بلکه فاصله ها را نیز شامل می شود،پارامترهای محدود تجربیات حسی انسان در تشخیص اینکه واقعه ای گشوده است یا بسته ، سهم بسیار دارد.(شیعه ،1388)
فعالیت های شهری بر حسب هدفی که در برنامه ریزی و طراحی شهری دنبال می شود سه دسته اند :
· دادن تنوع به فضا
· ایجاد پویایی
· رشد اقتصادی
این فعالیت ها از حیث نحوه استقرار به دو گونه تقسیم می شود : فعالیت های رسمی یعنی فعالیت هایی که در مکان معین و به ثبت سیده جریان دارد و همچنین فعالیت های غیر رسمی که در مکان فیزیکی به ثبت رسیده انجام نمی شود بلکه در فضای عمومی شکل می گیرد.(Ward & travlou,2007 )
1987, gehl فضای شهریرا ظرفی برای فعالیت های شهری شهروندان به حساب می آورند.او فعالیت های شهروندان را در حالت کلی به سه طیف مجزا تقسیم می کند:
*دسته اول فعالیت های ضروری و با اهمیت که تحت هر شرایطی اتفاق می افتند و ارتباط خاصی با ویژگی منحصر به فرد اجتماعی ندارند.نظیر رفتن به محل کار یا خرید یا انتظار در ایستگاه اتوبوس
*دسته دوم فعالیت های گزینشی و انتخابی که در شرایط مناسب و وضعیت دلخواه افراد ضرورت پیدا می کند.نظیر قدم زدن در فضای آزاد ،توقف و مکث در مکان های تفریحی
*دسته سوم فعالیت های اجتماعی هستند که بسته به ویژگی فضای شهری طیف گسترده ای از روابط متقابل افراد را در بر میگیرد،این فعالیت ها به دلیل تاثیر پذیری از سایر فعالیت ها و فضای اجتماعی ،فعالیت های نهایی نیز خوانده می شوند.شرایط خاص فضاها جهت نشستن ایستادن و خوردن و بازی کردن و...این فعالیت ها را تحت تاثیر خود قرار می دهند.فضاهای شهری فاقد جنبه های لازم جهت تقویت تعاملات اجتماعی تنها به مقدار کمی از این فعالیت ها امکان بروز می دهد.در مقابل فضاهایی که غنی از این ابعادند سطح بالایی از فعالیت های اجتماعی شکل می دهند.
بر این اساس رساله حاضر که درپی یافتن ارتباط میان کیفیت فضاهای شهری و میزان فعالیت های اجتماعی از جمله تعاملات میان شهروندان است، دسته سوم از انواع فعالیت ها یعنی فعالیت های اجتماعی را مدنظر قرار داده و بدنبال آن با شناخت فضاهای شهری و عوامل موثر در ارتقای کیفیت آنها امکان بروز و افزایش تعاملات اجتماعی را که بخشی از فعالیت های اجتماعی یا نهایی است مورد ارزیابی قرار می دهد .
بحرینی 1383ماهیت و چگونگی فعالیت و رفتارهای شهروندان که در فضای شهری صورت میگیرد به طور کلی به دو عامل عمده نسبت می دهد :
*عامل فرهنگی
*عامل محیط
بنابراین می توان تاثیر فضاهای بازپیاده محور در میزان فعالیت های جمعی و تعاملات اجتماعی را به عامل محیط نسبت داد.
در رابطه با هدف ارتقای کیفیت محیط مصنوع شهرها ،در این میان خاصه فضاهای شهری نگاهی به نقطه نظرات کریستوفر الکساندر نیز ضروری به نظر می رسد.الکساندر (1977) فلسفه زیبایی در طبیعت را در مطابقت کامل ظرف با مظروف آن می داند،وی معتقد است که هر ظرفی به نسبتی که به این تطابق نائل آید یعنی به میزانی که در «آنچه هست» با آنچه که باید باشد قرابت بیشتری برقرار کند،زیباتر است.او این اندیشه را رمز ساختن در همه شئون و حوزه های آن می داند.در حیطه معماری اگر ظرف زندگی انسان باشد پس نیل به معماری خوب برای رسیدن به مکانهایی زنده و پویا ،شناخت زندگی است.رسیدن به چیزی که او از آن به عنوان کیفیت بی نام یاد می کند.
تيبالدز جذاب ترين مكانها را در بر دارنده تنوع فعاليت های شهروندان و ادغام كاربري ها را پدید آورنده محيط هايي ايمن و پويا مي داند علت جذابيت و امنيت عرصه هاي عمومي برای شهروندان اينست كه افراد مختلف را در زمانهاي متفاوت و براي اهداف گوناگون به خود بخواند اينكار نه تنها باعث افزايش تحرك و پويايي محيط بلكه امكان نظارت غير رسمي بر عرصه هاي عمومي را نيز فراهم مي سازد.به نظر او محيط انساني آرام بخش محيطي است مرتبط با مقياس انسان پياده ،نه خودروهاي شتابزده و سريع السير.محصوريت فضاهاي عمومي در شهرها دستيابي به مقياس انساني را آسانتر مي كند ودر ايجاد حس امنيت و آسايش در شهروندان نيز بسيار مهم است. (تیبالدز 1992)
رفیعیان و سیفایی84 دسترسی و مطلوبیت فضاهای عمومی شهرها را عاملی در جهت کاهش اثرات ناشی از رشد سریع شهری می دانند و به مطالعه ای اشاره میکنند که در آن تعداد 150 پاسخگو از میان استفاده کنندگان فضای شهری مواردی نظیر امنیت ، پاکیزگی ،دسترسی و پیاده مداری فضاهای عمومی را مهمترین عامل کیفیت قلمداد نموده اند.
شکل شماره5.عوامل کیفیت فضاهای عمومی
بر همین اساس با توجه به مطالعه ای که بر روی 1000 فضای عمومی شهری در کشورهای مختلف انجام یافته نشان می دهد که 4عامل اساسی در سنجش مطلوبیت کیفی وضعیت فضاهای عمومی شهری در راستای افزایش حس رضایت مندی شهروندان را به شرح ذیل می داند:
*دسترسی و بهم پیوستگی: قابلیت در دسترس بودن فضاها وسهولت تحرک و جابجایی در آنها
*آسایش و منظر :راحتی افراد در این فضاهاو جذابیت وتناسبات بصری
*کاربری و فعالیت ها :تنوع و اختلاط کاربریهاو قابلیت به اجرا در آمدن فعالیت های مختلف
*اجتماعی پذیری :در بر گرفتن اکثریت اقشار جامعه(رفیعیان، سیفایی 1384)
شکل شماره.فعالیت های شهروندان در فضای شهری
2-4) تعاملات اجتماعی
بر اساس هرم نیازهای انسانی مازلو احتیاجات افراد به دو گروه تقسیم میشود دسته اول نیازهای مادی و جسمانیست که در صورت ارضای این دسته ،طیف دیگری از نیازها مطرح می گردد که به بعد روحی و روانی زندگی انسان باز می گردد بر این اساس یکی از نیازهای فطری انسانها از جمله شهروندان،نیاز به روابط اجتماعیست بدین ترتیب روابط اجتماعی هم یک نیاز فطری و لذا هدف است و هم وسیله ارضای نیازهای دیگر. بطوریکه انسان بدون این روابط اجتماعی قادر به زیستن نیست.(رفیع پور،1382)بنابراین انسان در جهت رفع این نیاز،ناگزیر به انجام فعالیت هاییست که نحوه انجام این فعالیت ها را اصطلاحا "رفتار" گویند،رفتار انسانی برآیندی از انگیزه ها و نیازهای فرد،قابلیت محیط ،تصویر ذهنی فرد از دنیای خارج و بر آیندی از ادراک او و معنایی که این تصویر برای او دارد،می باشد.رفتار تنها تابع فعالیت نیست بلکه ترکیبی از فعالیت،زمان و مکان بوده و الزامات زیر را می طلبد:
· فعالیتی که قابلیت انجام شدن به طرق مختلف داشته باشد.
· بخش خاصی از محیط که حال و هوای متناسب با رفتار داشته باشد.
· برقراری ارتباط مناسب میان دو مورد فوق
· یک دوره زمانی خاص (lang،1987) .
بعلاوه همانطور که قبلا اشاره شد بحرینی 1383ماهیت و چگونگی فعالیت و رفتارهایی که در فضای شهری صورت میگیرد به طور کلی به دو عامل عمده نسبت می دهد :
· عامل فرهنگ
· عامل محیط
بنابراین اجتماع ،فرهنگ،زمان و محیط بر بروز رفتارها تاثیر دارند در این میان محیط یا همان فضای شهری به عنوان بستری است جهت دو نوع رفتار :
· رفتار فردی :فرد این شکل خاص از فعالیت را به دلیل آنکه دیگران حضور دارند اختیار میکند اما به تنهایی قادر به تکمیل آنستو برای انجامش نیازی به دیگران ندارد.
· رفتار جمعی :شکلی از فعالیت که بدون وجود دیگران ناقص می ماند لذا انجام نمی گیرد،مثل شکل گیری یک گفتگو که نیاز به حداقل دو نفر دارد.(پاکزاد،1385)
در رابطه با تعاملات اجتماعیکه نوعی رفتار جمعی محسوب میگردد تئوری های گوناگونی ارائه شده است که در جدول 3 می آید.
تئوری : |
تاکید بر : |
پیشگام : |
مبادله منابع |
مبادله جریانات و سرمایه ها |
هومانز |
تئوری انتخاب عقلانی |
افزایش بازده و کاهش زیان |
کلمن |
تعاملات نمادین |
تعابیر،مذاکرات،تغییرات نقش ها،هنجارات وپایگاهها |
بلومر |
تحلیل های بصری |
مدیریت ادراکات و خاطرات |
گافمن |
روش شناسی قومی |
اثر هنجارات از پیش موجود |
گارفینکل |
تئوری برخورد |
اثرات پایگاه سلسله مراتبی |
بوردیو و کالینز |
در این رساله تاکید بر آن جنس از تعاملاتیست که نزدیک به تئوریبلومر بوده و به تعاملات نمادین می پردازد،طرفداران نظریه كنش متقابل نمادین استدلال میكنند كه عملاً همه كنشهای متقابل میان افراد انسانی متضمن تبادل نمادهاست. هنگامی كه ما در كنش متقابل با دیگران قرار میگیریم دائماً در جستجوی»سرنخهایی» هستیم برای اینكه چه نوع رفتاری در آن زمینه مناسب است و اینكه چگونه آنچه را كه منظور دیگران است تعبیر كنیمیكیاز كاربردهای نظریه كنش متقابل نمادین در تحلیل وضعیتهای چهره به چهره است.بنابراین تعاملات یا کنش متقابل اجتماعی دراین رساله به معنای ارتباط چهره به چهره بین حداقل دو نفر از افراد(شهروندان)می باشد که بهره مندی آنان از امکانات و منابع اجتماعی و اقتصادی را به دنبال دارد، این ارتباطات و تعاملات اجتماعی در مقیاس های گوناگون از جمله واحدهمسایگی و محله رخ داده ومقیاس های بزرگتر و سطح شهر را نیز دربر میگیرد.(عباسزاده،2009) كنش متقابل یعنی اینكه افراد در ارتباط با یكدیگر عمل میكنند و موجب ساختن عمل یكدیگر میگردند به عبارت دیگر تعامل و یا کنش متقابل وقتی پدید می آید که رفتار یا فعالیت یک شخص،فعالیت شخص دیگر را در پی داشته باشد.(پاکزاد1385)این ارتباط رو در رو بر پایه هنجارها،نقشها و پایگاههای اجتماعی شکل می یابد.
نمودارشماره8.عناصر زیربنای تعاملات شهروندی
شکل شماره9. فرآیند تعاملات اجتماعی
هنجارها،نقش ها ونهاد یا پایگاه اجتماعی چارچوب تمام روابط چهره به چهره را می سازند.هنگامیکه افراد جامعه،ارتباط چهره به چهره برقرار می کننداین ساختار قالب تعامل آنان را تشکیل می دهد.لازم به ذکر است که این ساختار زیرمجموعه ای از ساختاری فرادست است که دیاگرام شماره 10 نشانگر آن است.
ساختار جهانی
ساختار کلان
ساختار میانی
ساختارخرد:عناصرتعاملات
شکل شماره 10.ساختارهای بزرگ،فرآیندهای کوچک
تعاملات را حاصل شرایط عاطفی می باشد،ما در مقابل افرادی که به آنها علاقه مندیم و یا حس بدی نسبت به آنها داریم ،عکس العمل متفاوت نشان می دهیم. و عموما اینگونه فرض می کنیم که احساسات ما بصورت بی اختیار و غیر قابل کنترل برانگیخته می شود.
وجوه مختلف تعاملات عبارتند از :
· تعاملات به صورت مبادله و رقابت(مبادله و تئوری انتخاب عقلانی)
· تعاملات نمادین (ارتباط لفظی و غیر لفظی)
بر این اساس انواع تعاملات در 3 دسته رقابت،سلطه و مشارکت طبقه بندی می شود که در جدول شماره4 آمده است.
مشارکت |
رقابت |
تسلط |
|
ضعیف |
متوسط |
بالا |
سطح نابرابری |
اعتماد |
حسادت |
ترس |
عواطف شخصی |
بالا |
متوسط |
ضعیف |
سودمندی |
ازعناصر سرمایه انسانی،سرمایه اجتماعیاست که شامل شبکه روابط اجتماعی میان شهروندان وجامعه پذیریست.این اصطلاح درسال 1916توسط هانی فان مطرح شد و بعدها جیکوبز در کتاب "مرگ و زندگی شهرهای امریکایی"مورد اشاره قرار گرفت،او شبکه اجتماعی فشرده در محدوده های قدیمی و بافت های تاریخی شهری وکاربری های مختلط شهری صورتی از سرمایه اجتماعی را شکل می دهند و می تواننددر برقراری پاکیزگی و امنیت شهری و بهبود کیفیت زندگی در ساختار شهری نقشی کارآمد را در عرصه های عمومی زندگی شهری داشته باشند.
بانک توسعه آسیایی(ADB،2000)سرمایه اجتماعی را ترکیبی از اعتماد،رفتار متقابل،هنجارها و شبکه هایی از مشغولیت های اجتماعی می داند که هماهنگی کارکرد برای حصول اهداف را آسانتر می کند.
سازمان بهداشت جهانی(WHO،1998)سرمایه اجتماعی را درجاتی از همبستگی اجتماعی می داندکه به فرآیند ارتباطی میان شهروندان اشاره دارد تا در بستر شکل دهی هنجارها و اعتماد اجتماعی ،امکان هماهنگی در مشارکت های گروهی برای دستیابی به اهداف و منافع انسانی را در عرصه های اجتماعی فراهم کند. به عقیده کلمن سرمایه اجتماعی به سه شکل ظاهر میشود:
1.تکالیف و انتظاراتی که بستگی به میزان قابلیت اعتماد به محیط اجتماعی دارد.
2.ظرفیت اطلاعات برای انتقال و حرکت در ساختار اجتماعی که بتوان پایه ای برای کنش فراهم نمود.
3.هنجارهایی که توام با ضمانت اجرایی موثر باشند.
از آنجایی که شهروندی یک نقش اجتماعی است و هر نقش اجتماعی شامل تکالیف و حقوق می شود بنابراین مطابق نظر کلمن شهروندی یک نوع سرمایه اجتماعی نیز هست زیرا هم در برگیرنده انتظارات و هم هنجارهای قوام یا ضمانت اجرایی است.(پورجعفر،محمودی نژاد،1388)
با این وصف که تعامل اجتماعی نیز نوعی رفتار جمعی بوده و سرمایه اجتماعی است،پس ضروریست که جهت برطرف ساختن این نیازشهروندان، فضایی متناسب با آن فعالیت و رفتار وجود داشته باشد تا این دو عامل یعنی رفتار و محیط بتوانند در ارتباطی دو سویه با یکدیگر نیاز شهروندان را برآورده نمایند.
در عرصه شهرها ارتباطات و تماس های بین شهروندان یا به تعبیر دیگر تعاملات اجتماعی میان آنان منجر به کاهش حس فردگرایی و جدایی گزینی میان افراد گردیده و حس تعلق خاطر و مشارکت آنان در مسائل مختلف مربوط به شهر را در پی دارد در این رابطه هومانز و دیگران به این نتیجه رسیده اند که در گروه اجتماعی یک نوع احساس مشترک نیز وجود دارد،یعنی هرچه که کنش متقابل بین افراد بیشتر باشد،علاقه آنها به یکدیگر و به دنبال آن محیط انجام فعالیت بیشتر میشود(هومانز،1972)بنابراین در ادامه ضروریست که در رابطه با مفهوم مشارکت شهروندان توضیحات بیشتری ارایه گردد.
مشارکت شهروندان
مشارکت را می توان میزان دخالت اعضای نظام اجتماعی در فرآیند تصمیم گیری،برانگیختن حساسیت مردم در ادراک،توانمندسازی در پاسخگویی به طرح های توسعه در ابعاد گوناگون،یا فرآیندی در راستای باروری نیروی تصمیم گیری و موجبات رشد و توانایی اساسی بشر داشت.از سوی دیگر مشارکت اجتماعی را مولفه ی اساسی در ارزیابی سرمایه اجتماعی در ساختار شهری می دانند که می تواند با درگیری شبکه های اجتماعی در میزان هم بستگی و ایجاد تعاملات و ارتباطات سازنده میان گروهی یا درون شبکه ای تاثیرگذار باشد.بر این اساس می توان حوزه های متفاوتی را برای ارزیابی میزان سرمایه اجتماعی متصور شد که مواردی مانند مشارکت در اداره امور محلی،انتخابات و مشارکت در نهادهای مدنی و شرکت در کمک های نوع دوستانه در گستره ای سیاسی_اقتصادی و فرهنگی.(پور جعفر،محمودی نژاد،1388)
با توجه به مطالب فوق نیاز به فضاهای مطلوب شهری که بتوانند پاسخگوی نیازهای شهروندان بوده و با جذب رضایتمندیشان بتوانند آنها را به حضور در عرصه های شهری ترغیب نمایند ضروریست ،که در این میان نقش فضاهای عمومی پیاده محور تعیین کننده تر است.
تعاملات اجتماعی |
|
· ارتباط رو در روی بیش از2نفردر جهت بهره مندی از منابع(عباسزاده2009) · تعاملات حاصل شرایط عاطفی · فعالیت یک فرد فعالیت فرد دیگر را در پی دارد.(پاکزاد1385) · تبادل نمادها(بلومر) |
· کاهش فردگرایی · افزایش حس تعلق · دستیابی به سرمایه اجتماعی · ایجادحس هویت |
|
تعامل وقتی پدید می آید که ارتباط رو در روی حداقل دونفر از شهروندان که بهره مندی آنان از منابع اجتماع (اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی،خدماتی) را بدنبال دارد،در مقیاس های گوناگون ازسطح شهر روی دهد. مثال: نشستن و گفتگو در پارک،پیاده راهها و... |
· سلطه(غیرسودمند،نابرابری و ترس افراد) · رقابت(حسادت،سود و برابری متوسط) · مشارکت(سودمند،برابری واعتماد میان افراد) |
· مبادله منابع(هومانز) · انتخاب عقلانی(کلمن) · تعاملات نمادین(بلومر) · تحلیل بصری(گافمن) · متدلوژی قوم نگاری(گارفینکل) · تئوری برخورد(کالینز و بوردو)
|
![]() |
|||||||||||
![]() |
|||||||||||
![]() |
![]() |
||||||||||
![]() |
|||||||||||
![]() |
فصل سوم :
روش های
گردآوری اطلاعات و معرفی محدوده
3-1)مراحل تحقیق
حافظ نیا،1385 فرآیند تحقیق را دارای مجموعه مراحلی منظم و پیوسته می داند که در نمودار1 آمده است.
حافظ نیا،1385
قبل از پرداختن به روش تحقیق و تکنیک های گردآوری اطلاعات مورد استفاده در این رساله ضروریست که در ابتدا اشاره ای به طرح مساله و فاکتورهای اساسی ذکر شده در آن داشته باشیم.
3-2-1 )طرح مسئله
كمبود فضاهاي پياده محور وهمچين كيفيت نامطلوب فضاهاي موجوداز اين جنس درشهرهاي كنوني سبب تضعيف تعاملات اجتماعی میانشهروندان گرديده است.در این راستا،کمبود فضاهای مطلوب شهری که درآن مناسبات اجتماعی میان شهروندان پشتیبانی شده باشد،موجب تشویق نوعی فردگرایی وجدایی گزینی در افرادگردیده است. این مهم خود تاثیر شایانی در شکل گیری حس عدم تعلق خاطر شهروندان به فضاهای شهری و به تبع آن فضاهای سکونت آن ها داشته است.
3-2-2) سوالات تحقيق :
سوال اصلي :ايجادوارتقاي كيفي فضاهاي باز پياده محور چه تاثیري بر تعاملات اجتماعي شهروندان درفضاهاي شهري دارد؟
سؤال فرعي یک:معيارهاي مؤثر بر افزایش كيفيت فضاهاي شهري پياده محور كدامند؟
سوال فرعي دو: چه رابطه ای بین فضاهاي باز پياده محور با کیفیت و تعاملات اجتماعي شهروندانوجود دارد؟
بنابراین آنچه که در این رساله به عنوان فاکتورهای اساسی مطرح میگردد عبارتند از:
· فضاهای باز پیاده محور
· حضور و تعاملات شهروندان
لازم به ذکر است که هرکدام از شاخه های اساسی مذکور خود به زیرشاخه هایی تقسیم میشود که حاصل از تحقیق و بررسی منابع کتابخانه ای می باشد که درادامه این فصل با توجه به این زیرشاخه ها به معرفی تکنیک های مورد استفاده برای هرکدام از آنها خواهیم پرداخت.
باتوجه به اینکه این رساله باتحلیل فاکتورهای کیفی مطرح شده در ادبیات نظری آغاز میگردد و در مرحله بعد جهت سنجش اعتبار یافته های حاصل از منابع کتابخانه ای، به تکنیک های کمی روی می آوریم بنابراین روش مورد استفاده در این تحقیق روش ترکیبی می باشد.
بر این اساس ضروریست که عوامل منتج از ادبیات موضوع با استفاده از روشهای متداول گرداوری اطلاعات که در نمودار ذکر خواهد شد در محدوده مورد مطالعه بررسی و ارزیابی گردد.
با مدنظر قرار دادن داده های مربوط به نمودار لازم است که در رابطه بامفاهیم تحقیق ،روشهای آن و همچنین تکنیک های مورد استفاده در این رساله توضیحاتی ارائه گردد.
در این رساله تحقیق را فرآیندی برنامه ریزی شده و نظام مند برای یافتن حقایق یا فهم عمیق مسائل در نظر می گیریم که در پی یافتن پاسخ به سوالات مطرح شده،انجام می یابد.
گردآوری داده ها
یکی از مراحل مهم تحقیق،گردآوری اطلاعات است که به لحاظ اهمیت آن گاهی به اشتباه روشهای گردآوری اطلاعات را روش های تحقیق می نامند.دو روش عمده گردآوری اطلاعات عبارتند از :
3-5-1)روش کتابخانه ای :
روشهای کتابخانه ای در تمانی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد لکن در بعضی از آنها در بخشی از فرآیند تحقیق از این روش استفاده می شود ودر برخی از آنها موضوع تحقیق از حیث روش ماهیتا״ کتابخانه ای بوده و از آغاز تا انتها متکی بر داده های کتابخانهای است.اسناد کتابخانه ای متشکل از کتابها،مقالات و مجلات،میکرو فیلم ،میکرو فیش،دیسک و اسناد صوتی-تصویری ،آمار نامه هاو...می باشد.
ابزار روش کتابخانه ای: بسته به نوع سند و موضوع تحقیق ممکن است با استفاده از فیش ،جدول،نقشه یا کروکی و یا ترکیبی از همه آنها انجام پذیرد.(حافظ نیا،1385)
3-5-2)روش میدانی :
روشهای میدانی عبارتند از روش هایی که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون برود و با مراجعه به افراد یا محیط و نیز برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل یا افراد اعم از انسان ،موسسات ،سکونتگاهها،مورد هاو...اطلاعات مورد نظر را گرد آوری کند.در واقع باید ابزار سنجش خود را به محل ببرد و با استفاده از پرسشنامه،مصاحبه ،مشاهده ، آزمون و تصویر برداری آنها را تکمیل نماید.روشهای متداول گردآوری اطلاعات میدانی عبارتند از :
مصاحبه و پرسشنامه ، مشاهده ،آزمون ،تصویر برداری و ترکیبی.(نادری و سیف نراقی،1383)
3-5-2-2)پرسشنامه :
در اغلب موارد تماس مستقیم با ازمودنی ها وقت و هزینه بالایی دارد و گاه غیرممکن است،در اینگونه موارد برای دستیابی به حقایق گذشته ،حال و پیش بینی شرایط آینده از پرشسنامه استفاده می کنند.در مقایسه با مصاحبه، پرسشنامه آسان تر و عملی تر استو به محقق امکان می دهد تا نمونه های بزرگتر را مطالعه و بررسی کند.پرسشنامه ها به 2 صورت تنظیم می گردند :
1)منظم یا بسته که سوالات و پاسخ ها قبلا تهیه گردیده است و هریک از پاسخ ها برای هر سوال به گونه ای تنظیم گشته است که ضمن منطقی بودن برای آن سوال،از پاسخ مربوط به سوال دیگر کاملا مجزا و مستقل باشد.
2) آزاد یا باز :فقط سوالات در اختیار آزمودنی است و پاسخی از طرف محقق ارائه نمی گردد.این آزادی عمل پاسخگو غالبا موجب عدم ذکر مطالب مهم و مورد توجه محقق از طرف پاسخگو می گردد.
در این رساله تحقیق را فرآیندی برنامه ریزی شده و نظام مند برای یافتن حقایق یا فهم عمیق مسائل در نظر می گیریم که در پی یافتن پاسخ به سوالات مطرح شده،انجام می یابد.حال لازم است که با ذکر فاکتورهای اساسی مذکور و معرفی زیر شاخه های آنها که از منابع کتابخانه ای منتج شده است،به بیان تکنیک هایی بپردازیم که جهت بررسی و تحلیل هرکدام از این زیرشاخه ها ضروریست.
1) فضاهای باز پیاده محور
2) تعاملات اجتماعی شهروندان
لازم است که جهت مطالعه و بررسی هرکدام از شاخصه های کلان معیارهای کیفیت فضاهای شهری منتج از منابع کتابخانه ای و زیر مجموعه های آنها،روش های تحقیق و تکنیک های گردآوری اطلاعات مشخص گردد،همانگونه که در مباحث و نمودارهای بالا مطرح شده است روش تحقیق ما از لحاظ راهبرد به کمی و کیفی تقسیم می گردد گه هرکدام از آنها نیز به لحاظ تکنیک های مورد استفاده در تحقیق طبقه بندی میگردد که جهت وضوح و روشن شدن بحث، دیاگرام ذیل ارائه گردیده است.
تکنیک مشاهده
مشاهده به روشنی اساسی ترین شیوه کسب اطلاعات درباره جهان پیرامون است.پژوهشگر خود را به آزمایشگاه ،کتابخانه ویا آزمون ومصاحبه محدود نمی کند و اغلب رفتار اجتماعی را هنگامی که در یک محیط طبیعی اتفاق می افتد مشاهده می کند.مشاهده متضمن استفاده کلیه روش هاییست که در جمع آوری اطلاعات کاربرد دارد.(دلاور،1385)
مشاهده شالوده ای برای تمام روشهای جمع آوری اطلاعات با تاکید بر اجتماع و گروههای انسانی دارد و در پی درک اهمیت رابطه رویدادها و جهات زندگی روزمره بوده و یک دید واقع گرایانه متمرکز بر فرد و محیط ارائه می دهدو حالتی پویا به تحقیق می دهد(holly&patrich) بنابراین در تحقیق حاضر جهت شناخت و کسب اطلاعات کلی در رابطه با محدوده موردمطالعه از روش مشاهده استفاده شده است، که نوع مشاهده در تحقیق حاضرسیستماتیک (برنامه ریزی شده )و غیر مشارکتی بوده که از ویژگی های آن مشاهده نامحسوس ، عدم آگاهی اعضای نمونه ازمشاهده و عدم تماس مشاهده گر با آنان میباشد.
در مطالعه فاکتورهای تنوع کاربری، نفوذ پذیری ،تناسب بصری،پاکیزگی و تعاملات اجتماعی از فرآیند مشاهده استفاده شده است.
ایام هفته |
تاریخ |
نام خیابان |
صبح |
ظهر |
عصرو شب |
شنبه |
90.03.21 |
تربیت |
9.45- 9 |
|
21-20 |
یکشنبه |
90.03.22 |
ولیعصر |
9.15- 9 |
13:45-13 |
8:15-7 |
پنج شنبه |
90.03.26 |
تربیت |
12-11 |
|
17-16 |
جمعه |
90.03.27 |
ولیعصر |
10- 9.30 |
|
20- 19.30 |
شنبه |
90.03.28 |
ولیعصر |
10-10.30 |
14-13.45 |
20.30-21 |
دوشنبه |
90.03.30 |
تربیت |
11:30-11 |
1:30-12 |
22-21:30 |
سه شنبه |
90.03.31 |
ولیعصر |
10-9 |
12:20-12 |
20-19.30 |
پنج شنبه |
90.04.02 |
تربیت |
12-9 |
13:30-13 |
20-19 |
جمعه |
90.04.03 |
ولیعصر |
11-9:30 |
2:20-2 |
8-7:30 |
شنبه |
90.04.04 |
تربیت |
11-9:30 |
17:30-14 |
|
سه شنبه |
90.04.07 |
ولیعصر |
12-10 |
|
20-17 |
چهارشنبه |
90.04.08 |
تربیت |
11-8 |
|
22-18 |
پنج شنبه |
90.04.09 |
تربیت |
10.30-9 |
14-12 |
19-16 |
جمعه |
90.04.10 |
ولیعصر |
11:30-10 |
14:30-13 |
22-20:30 |
یکشنبه |
90.04.12 |
تربیت |
11-9 |
16:30-14 |
22.30-20 |
سه شنبه |
90.04.14 |
ولیعصر |
12-10.30 |
14:30-12 |
22-20 |
چهارشنبه |
90.04.15 |
تربیت |
12:30-10 |
16:30-14 |
22-19 |
لازم به ذکر است که میزان حضور شهروندان و تعاملات اجتماعی و همچنین وضعیت کالبدیمناطق مورد مطالعه در طی یک ماه و در ساعات مشخصی از روزهای مختلف هفته موردمشاهده قرار گرفته است که شرح آن در جدول زمان بندی ذیل اشاره می گردد.
جدول زمان بندی فرآیند مشاهده
نتایج حاصل از مشاهده خیابان ولیعصر
خیابان ولیعصر که در یکی از مناطق جدیدالاحداث کلانشهر تبریز واقع است فلکه بزرگ را به فلکه بازار پیوند میدهد که فلکه بزرگ از گذشته تا مدتی قبل درنقش یک تفرجگاه جذاب و محلی برای قدم زدن شهروندان تبریزی به شمار می رفته در حالیکه هم اکنون درحال تبدیل به مجتمع تجاری می باشد که این موضوع انتقاد شهروندان تبریزی از جمله جامعه نمونه تحقیق را به دنبال داشته است.
تصویر هوایی خیابان ولیعصر(وسط تصویر)
منبع : google earth
موقعیت خیابان ولیعصر در نقشه
جدول زیر حاصل از چک لیست مشاهده مربوط به خیابان ولیعصر می باشد.
مشاهده خیابان ولیعصر
سطح
فاکتورهای مشاهده |
عالی |
خوب |
متوسط |
ضعیف |
خیلی ضعیف |
تنوع کاربری ها |
|
|
|
|
|
پاکیزگی |
|
|
|
|
|
نفوذپذیری |
|
|
|
|
|
تناسب بصری |
|
|
|
|
|
تعاملات اجتماعی |
|
|
|
|
|
وضعیت ترافیکی و نفوذپذیری خیابان ولیعصر
در رابطه با وضعیت ترافیکی منطقه نتایج حاصل از مشاهده نشانگر وجود گره ترافیکی در ساعات پایانی روز و مشکلات ناشی از توقف اتومبیل ها در کنار خیابان است. باتوجه به محورهای کمکی در دو سوی خیابان تعداد مناسب ورودی ها و مسیرهای منتهی به خیابان ، تجربه قطع حرکت سواره به خیابان ولیعصر درگذشته تجربه ای موفق محسوب میشده است که تاثیری برشبکه ترافیکی منطقه برجای نگذاشته بود لیکن عدم پیش بینی پارکینگ یکی از کاستی های مکان یابی این محور به شمار میرود که مشکلاتی برای کسبه و مراجعه کنندگان پدیدآورده بود که در بازگرداندن پیاده راه ولیعصر به حالت خیابان و تداخل مجدد سواره و پیاده موثر بوده است.
وضع کنونی فلکه بزرگ وضع فلکه بزرگ در گذشته
مشکلات ناشی از تداخل سواره و پیاده و عدم وجود پارکینگ
همانگونه که ذکر گردید از جمله مشکلات وضع موجود منطقه عدم وجود پارکینگ و توقف وسایل نقلیه خصوصی در کنار خیابان و فعالیت دستفروشها در پیاده روست که موجب کاهش سطح سرویس مفید پیاده رو و اختلال در حرکت عابرین شده است.همچنین به علت عدم جایگزینی مناسب ایستگاههای تاکسی فعالیت تاکسی ها و شخصی های مسافربردر فلکه بازار باعث ازدیادتراکم و ترافیک گردیده است.
کاهشسطح سرویس مفید پیاده رو
وضع موجود کاربری های خیابان ولیعصر
برطبق مشاهدات انجام شده کاربری غالب ولیعصر تجاری بوده اما تنوع کالا و اجناسی که ارائه میشود پاسخگوی نیاز اقشار مختلف و در نتیجه اجتماعی پذیری می باشد.وجود کاربری های همخوان و مکمل در محور ولیعصرمانند پوشاک و لوازم تزئینی،زمینه ای شاداب و مفرح در این محور ایجاد نموده که در صورت وجود امکانات کالبدی همچون مبلمان مناسب میل به حضور و استقرار و سپری کردن زمان (آمدن و ماندن )را در شهروندان تقویت می کند این کاربری ها ولیعصر را تبدیل به مکانی برای مراجعات فراوان مردم بویژه جوانان تبدیل کرده و کاربری های مکملی چون رستوران ، کافی شاپ ،بانک و ...را نیز فراهم آورده است.
پاکیزگی و تناسب بصری خیابان ولیعصر
این خیابان را براساس مشاهدات انجام شده خیابانی پاکیزه به شمارد میرود اما نکته قابل تامل فعالیت نیروهای خدماتی شهرداری در ساعات روز بود که علاوه بر ایجاد مزاحمت برای عابرین و مراجعه کنندگان منجر به خلق چهره ای نا مطلوب در این فضا شده بود.
جمع آوری زباله در طول روز
وضعیت پیاده مداری و تعاملات اجتماعی خیابان ولیعصر
با توجه به سابقه پیاده محور بودن خیابان ولیعصر و مشاهدات انجام شده ، کفسازی این خیابان مناسب شهروندان پیاده طراحی گردیده اما نبود فضای مکث و نشستن از مشکلات وضع موجود محسوب میشود به طوریکه عدم وجود مبلمان و محل استراحت مناسب برای شهروندان ، این خیابان را تبدیل به فضایی صرفا جهت گذر عابرین نموده است که در آن هیچ گونه امکاناتی جهت فعالیت های جمعی افراد و برقراری تعاملات اجتماعی وجود ندارد.
وضعیت کفسازی خیابانولیعصر
مشاهده خیابان تربیت
محله تربیت در قلب بافت تاریخی تبریز قرارگرفته از خیابان های قدیمی تبریز است که شکل و مسیر آن در طی سالیان متمادی به همان صورت حفظ شده است.
تصویر هوایی معبر تربیت (وسط تصویر)
منبع :google earth
جدول زیر حاصل از چک لیست مربوط به مشاهده خیابان تربیت می باشد.
سطح
فاکتورهای مشاهده |
عالی |
خوب |
متوسط |
ضعیف |
خیلی ضعیف |
تنوع کاربری ها |
|
|
|
|
|
پاکیزگی |
|
|
|
|
|
نفوذپذیری |
|
|
|
|
|
تناسب بصری |
|
|
|
|
|
تعاملات اجتماعی |
|
|
|
|
|
وضعیت کالبدی معبر تربیت
تمامی بدنه های تربیت، تجاری و در حال حاضر زنده ، در حال توسعه و با عملکردی فرامحله ای و حتی فراشهری فعالیت می کنند.اکثر بناهای این خیابان دارای ارزش تاریخی اند و لزوم توجه به حفاظت و نگهداری آنها احساس میشود.
بناهای تاریخی محور تربیت
وضعیت عملکردی و کاربری های معبر تربیت
خیابان تربیت به دلیل جذابیت فعالیت های تجاری واقع درآن پذیرای اقشار مختلف جامعه ازهر سنخ و جنس می باشد.نحوه حضور افراد به شکل فردی،گروهی و خانوادگی مشاهده میشود.
حضور شهروندان
الگوی مکان انجام فعالیت ها تا حدی منطبق بر الگوی توزیع پاساژها و مراکز خرید و ویترین مغازه ها می باشد.عرصه کنار ویترین ها محل تماشا و حرکت آرام است که به علت ماهیت کاربری غالب تجاری این خیابان که فروشگاه کفش و مانتو می باشد،از اهمیت خاصی برخوردار است.
کاربری غالب تجاری
دست فروشی از دیگر فعالیت های جاری در خیابان تربیت است که دستفروشان بساط خود را زوی زمین پهن کرده اند و یا در کنار خیابان ایستاده اند که محل استقرار آنها بیشتر روبروی پاساژهای تجاری محور و همچنین ورودی محور می باشد.
فعالیت دست فروشان
توجه ویژه مردم به محور تربیت بدلیل کاربری ها و فعالیت های جاری در آن بر ارتقای امنیت این محورنقش موثر داشته است بطوریکه فعالیت کاری این محدوده از ساعت هشت صبح آغاز و تا پاسی از شب (معمولا تا10شب) ادامه دارد که این خود خطر آسیب پذیری در برابر جرم راکاهش می دهد و امنیت لازم برای شهروندان را فراهم می آورد.بعلاوه فعالیت برخی کارگاههای تولیدی و خیاطی تا پاسی از نیمه شب و همچنین وجود کاربری های مذهبی همچون مساجد بر بالابردن ضریب امنیت وسرزندگی شبانه روزی محور موثربوده است.بعلاوه مسکونی بودن لایه دوم محله تربیت و عبور و مرور ساکنان آن و نورپردازی مناسب فضا و حضور ماموران انتظامی سبب کاهش وقوع جرائم و ارتقای امنیتی محور می شود.
سرزندگی شبانه محور
وضعیت مبلمان محور تربیت
مبلمان شهری محور تربیت شامل نیمکت ، آبخوری ، کیوسک های تلفن و...می باشد که بدون طراحی خاصی در طول محور استقرار یافته اند.در کنار آن مکانیابی نادرست تاسیسات شهری نظیر تیرهای چراغ برق و پست و تلفن،سیمای نامطلوبی را بوجود آورده اند.از سوی دیگر عدم وجود المان هایی چون مجسمه و آب نما از نا رسائی های خیابان تربیت می باشد.
مکانیابی نامناسب عناصر شهری
کفسازی معبر تربیت
سه نوار سنگفرش در طرفین محور با عرض کم و یک نوار عریض با کفسازی قطعات بتنی کوچک کفسازی محور تربیت را تشکیل می دهد که در بسیاری از قسمت ها محور دچار شکستگی و خوردگی کف شده است.
وضعیت کفسازی محور
تکنیک مصاحبه
زیرمجموعه ای مهم از تحقیق زمینه یابی بوده و خود به شاخه های فرعی منشعب می گردد برای مثال ممکن است مصاحبه در نشست های گروهی،بوسیله تلفن و یا در گفتگوی خصوصی و رو در رو بین پرسشگر و مصاحبه شونده انجام شود.(دلاور،1385) با توجه به روش انجام مصاحبه می توان آنرا به 2 نوع تقسیم کرد :
1)مصاحبه منظم :در این نوع مصاحبه محقق از قبل سوالات و پاسخ های موردنظر را تهیه و تنظیم می کند و در زمان مصاحبه آنها را در اختیارمصاحبه شوندگان قرار می دهد.در این نوع مصاحبه،پاسخگویان موقعیت مشابه و استانداردی در اختیار دارند که همین عامل ازنظر گروهی از منتقدان حالتی غیرمنعطف به مصاحبه داده و مصاحبه گر را از بررسی عمیق و کافی اطلاعات دور می دارد.این مصاحبه بیشتربدنبال اطلاعات کمی است.
2)مصاحبه آزاد: این نوع مصاحبه دارای انعطاف فراوانی است بدین معنی که اگر لازم باشد مصاحبه گر می تواند در حین انجام آن تغییراتی در موقعیت به وجود آورد وشرایطی فراهم می کند که آزمودنی در آن احساس آرامش و راحتی کند و رفتار و گفتار طبیعی بروز دهد،هدف مصاحبه آزاد دستیابی به اطلاعاتی عمیق و کمی است.
در این تحقیق روش مصاحبه آزاد از پنج نفر از متخصصین و مسئولین مسائل شهری کلانشهر تبریز استفاده شده است که این نوع مصاحبه دارای انعطاف فراوانی است بدین معنی که اگر لازم باشد مصاحبه گر می تواند در حین انجام آن تغییراتی در موقعیت به وجود آورد وشرایطی فراهم می کند که مصاحبه شونده در آن احساس آرامش و راحتی کند و رفتار و گفتار طبیعی بروز دهد،هدف مصاحبه آزاد دستیابی به اطلاعاتی عمیق و کمی است.جدول زیر حاصل از نتایج مصاحبه با کارشناسان متخصص در زمینه مسائل فضاهای بازشهری و پیاده راه بوده است.
نتیجه |
زرنشان |
باقری |
رحیمی |
نواداد |
ثقفی اصل |
فاکتورهای کیفیت فضا
|
تنوع :100% انعطاف :40% |
*کاربری جاذب جمعیت |
*انعطاف(سقف و سایبان) *کاربری متنوع |
*تنوع کاربری |
*جذابیت کاربری ها برای شهروندان |
*تنوع و گوناگونی کاربری ها *انعطاف
|
سرزندگی(تنوع،انعطاف،نفوذپذیری) |
منظر:40% تناسب بصری:60%
|
*منظر و تناسب بصری |
|
*پاکیزگی *زیبایی |
*استفاده از المان های شهری |
*جذابیت بصری *پاکیزگی |
زیبایی(منظر،تناسببصری،پاکیزگی،خوانایی) |
داشتن مقیاس پیاده :100% دسترسی :60% اجتماعی پذیری:40% غنای حسی :60% |
*کفسازی مناسب *دسترسی آسان |
*کفسازی مناسب *غنای حسی *دسترسی |
*مناسب سازی برای سالمندان و معلولین *کفسازی مناسب |
*دسترسی آسان *غنای حسی *کفسازی |
*اجتماعی پذیری و مناسب جهت تمام اقشار *غنای حسی *کفسازی |
پیاده مداری(دسترسی،اجتماعی پذیری،داشتن مقیاس پیاده،غنای حسی) |
نظارت ازطرف شهروندان:20% مصون در برابر وسایل نقلیه:40% |
|
*امنیت برابر وسایل نقلیه |
|
*ایمنی مسیر از طریق ایزوله کردن مسیرپیاده |
*چشم های ناظر |
امنیت(نظارت ازطرف شهروندان،مصونیت دربرابر وسایل نقلیه،سلسله مراتب دسترسی) |
جدولSWOT (یافته های حاصل از مشاهده و مصاحبه مربوط به خیابان ولیعصر)
نقاط قوت strengths |
ضعف هاWeaknesses |
فرصت هاOpportunities |
تهدیداتthreats |
*سازگاری نسبی کاربریها *کاربری غالب تجاری *تنوع کاربری ها *طول و عرض مناسب محور برای تبدیل به پیاده راه *شیب مناسب جهت پیاده روی *دسترسی مناسب به محدوده *اختصاص واحدهای تجاری به فروش کالاهای سبک مصرفی و درنتیجه عدم تولیدزباله های سنگین *مراجعه گروههای مختلف مردم *گستردگی حضورشهروندان ازلحاظ کمی *عوامل جاذب جمعیت در محدوده *قرارگیری در بافت تجاری |
*کمبود کاربری تفریحی،فرهنگی و عمومی *ازدحام اتومبیل ها و عابرین *زمان محدود فعالیت کاربری ها *آشفتگی نما وعدم کیفیت بصری بناهای موجود *تراکم بیش ازحد توده و کمبودفضاهای باز و سبزشهری *عدم اجرای صحیح برنامه های جمع آوری زباله *آلودگی هوا ، صوتی و بصری *عدم وجود مبلمان شهری *قیمت زیاد زمین و ساختمان که اسقرار کاربریهای عمومی را دچار مشکل میسازد. *ضعف فعالیت های اجتماعی ازلحاظ کمی و کیفی *عدم وجود پارکینگ *اشغال عرض مفید پیاده روهاتوسط دستفروشان *پارک خودرو در کنارخیابان *عدم استفاده صحیح و آسان از محیط و کاربریها بدلیل معضلات ترافیکی |
*حجم زیاد مراجعه مردم و فرصت بالقوه جهت خرید و فعالیت و گردشگری *امکان مشارکت کسبه در طرح های بازسازی و تبدیل به پیاده راه بدلیل سابقه پیاده محوربودن خیابان *وجود کاربریهای مکمل مثل بانک و... *امکان ایجاد فضای جمعی و اجرای مراسم دوره ای خاص مرتبط با فرهنگ و سنت در صورت ایجاد فضای ویژه پیاده *حجم بالای آمد و شد مردم باعث ایجاد محیط شهری سرزنده و پویا در شبانه روزشده است. |
*عدم وجود طرح بالادست هدایت کننده *عدم آسایش و ایمنی مراجعه کنندگان *آلودگی ناشی از وجود خودرو *محدودیت ایجاد فضاهای باز و عمومی بدلیل ارزش بالای زمین *عدم وجود پارکینگ و مشکلات ناشی از آن برای مردم و کسبه *ضعف کالبدی جهت بسترسازی مناسب روابط اجتماعی *کمبود شدید فضای بازشهری *کیفیت نامناسب زیست محیطی
|
جدول SWOT یافته های حاصل از مشاهده و مصاحبه محور تربیت
نقاط قوت strengths |
ضعف هاWeaknesses |
فرصت هاOpportunities |
تهدیداتthreats |
*قدمت و پیشینه تاریخی *کاربری غالب تجاری *طول و عرض مناسب محور *شیب مناسب جهت پیاده روی *دسترسی مناسب به محدوده *مراجعه گروههای مختلف مردم *گستردگی حضورشهروندان ازلحاظ کمی *عوامل جاذب جمعیت در محدوده *قرارگیری در بافت تجاری *نزدیکی به ایستگاههای حمل و نقل عمومی *وجود پارکینگ در اطراف محور |
*کمبود کاربری تفریحی،فرهنگی و عمومی *آشفتگی نما در اثرتابلوهای نامناسب مغازه ها *کمبود سبزشهری *کمبود مبلمان شهری *قیمت زیاد زمین و ساختمان که اسقرار کاربریهای عمومی را دچار مشکل میسازد. *ضعف فعالیت های اجتماعی ازلحاظ کمی و کیفی *عدم وجود مرکز و المان های با ارزش
|
*حجم زیاد مراجعه مردم و فرصت بالقوه جهت خرید و فعالیت و گردشگری *وجود کاربریهای مکمل مثل بانک و... *حجم بالای آمد و شد مردم باعث ایجاد محیط شهری سرزنده و پویا در شبانه روزشده است. *دسترسی و نفوذپذیری بالا جهت حضور شهروندان |
*عدم وجود طرح بالادست هدایت کننده *عدم ایمنی کافی مراجعه کنندگان به علت تردد گاه و بیگاه موتورسیکلت و خودرو *محدودیت ایجاد فضاهای باز و عمومی بدلیل ارزش بالای زمین *وجود زباله و کیفیت نامناسب زیست محیطی
|
فهرست منابع و مآخذ :
1. انجمن شهرسازی امریکا ، مکان ها و مکان سازی ،استانداردهای برنامه ریزی و طراحی شهری ،ترجمه گیتی اعتماد،مصطفی بهزادفر،ساسان صالحی میلانی ، نشر جامعه مهندسان مشاور ایران،1387
2. بحرینی ، حسین،تحلیل فضاهای شهری،نشر دانشگاه تهران1383
3. بحرینی،حسین،فرآیند طراحی شهری،نشر دانشگاه تهران،1377
4. براندفری،هیلدر،طراحی شهری به سوی شکل پایدارتر شهر،ترجمه حسین بحرینی،نشر شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری،1383
5. پارسی،حمیدرضا، شناخت محتوای شهری،مجله هنرهای زیبا،شماره11،1381
6. پاکزاد، جهانشاه، مقالاتی در باب طراحی شهری،گردآورنده الهام سوری،نشر شهیدی 1386
7. پاکزاد، جهانشاه،راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، نشر وزارت مسکن و شهرسازی،1385
8. پور جعفر ، محمدرضا و محمودی نژاد، هادی ، طراحی شهری و سرمایه اجتماعی در فضاهای شهری، نشر هله 1388
9. تانکیس ،فرن، فضا، شهر و نظریه اجتماعی، ترجمه حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی ، نشر دانشگاه تهران، 1388
10. تقوایی، مسعود ،بابانسب ، رسول ، موسوی ، چمران، تحلیلی بر سنجش عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری ،مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای ، شماره دوم 1388
11. توسلی ، غلام عباس ، کنش متقابل اجتماعی ،نشر سمت 1374
12. توسلی،محمود،طراحی فضاهای شهری،1386
13. چاپمن،دیوید،آفرینش محلات و مکانها در محیط انسانساخت،ترجمه شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، نشر دانشگاه تهران،چاپ دوم 1386
14. چرمایف ، سرج و الکساندر،کریستوفر ، عرصه های زندگی جمعی و زندگی خصوصی ،نشر دانشگاه تهران،1376
15. حافظ نیا، محمد رضا،مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی،نشر سمت ،1385
16. حبیبی، سید محسن، جامعه مدنی و حیات شهری، نشریه هنرهای زیبا شماره 7
17. دانش ، علیرضا و بصیری، رضا ، منشور نوشهر گرایی ، نشرپردازش و برنامه ریزی شهری،1387
18. دانشپور، سید عبدالهادی و چرخچیان ، مریم ،فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی، نشریه باغ نظر،شماره 7، 1386
19. دفتر تحقیقات و معیارهای فنی ، تسهیلات پیاده روی(توصیه ها و معیارهای فنی) نشر سازمان برنامه و بودجه ،1375
20. راینر، توماس ،زیستگاه اشتراکی آرمانی در برنامه ریزی شهری ،ترجمه نوین تولایی ، نشر فضا 1382
21. رفیعیان ،مجتبی ،سیفایی،ماحی هسا،فضاهای عمومی شهری،بازنگری و ارزیابی کیفی،نشریه هنرهای زیبا،شماره23،1384
22. ساوج ،مایک و وارد، آلن ، جامعه شناسی شهری ، ترجمه دکتر ابوالقاسم پوررضا، نشر سمت 1380
23. سلطانزاده، حسین ،فضاهای شهری در بافت های تاریخی ایران،چاپ تهران 1370
24. شفیعی ، سعید ، مبانی و فنون طراحی شهری ، نشر اسلیمی 1380
25. شوای، فرانسواز ،شهرسازی،تخیلات و واقعیات ، ترجمه سید محسن حبیبی،نشر دانشگاه تهران،1375
26. شیعه ، اسماعیل و میمندی پاریزی ،صدیقه ،بررسی ساماندهی فضاهای شهری و تاثیرات آن ، آبادی شماره 63، تابستان 1388
27. صالحی،اسماعیل،ویژگی های محیطی فضاهای شهری امن ،نشر مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری،1387
28. صدر، ابوالقاسم. دایره المعارف معماری و شهرسازی ،ویرایش محسن نیک بخت،نشر آزاده 0138
29. صرافی ،مظفر و عبدالهی ، مجید، تحلیل مفهوم شهروندی و ارزیابی جایگاه آن در قوانین، مقررات و مدیریت شهری کشور ، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، شماره 63 ،1387
30. عباسزادگان ، مصطفی، ابعاد اجتماعی – روانشناختی فضاهای شهری ، مجله بین المللی علوم مهندسی، جلد 16،شماره 1
31. غنی زاده ، محمد علی، ساماندهی و طراحی فضای حرکت عابرپیاده در بافت محله شهری ، نمونه مورد مطالعه : محله اختیاریه شهر تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد1381
32. فالکس ، کیت ، شهروندی، ترجمه محمد تقی دلفروز، نشر کویر1381
33. فرزبود،سولماز ،برنامه ریزی در راستای جداسازی ترافیک سواره و پیاده در بافت مرکزی تجریش ،پایان نامه کارشناسی ارشد1384
34. کاشانی جو ، خشایار، بررسی اهمیت ایجاد محدوده های پیاده در توسعه و پویایی فضاهای شهری معاصر،اولین کنگره بین المللی شهر برتر،همدان 1385
35. کاشانی جو،خشایار، اهمیت فضاهای پیاده در شهرهای هزاره سوم ، فصلنامه جستارهای شهرسازی،شماره17و18،تهران 1385
36. کاشانی جو،خشایار، بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری،نشریه هویت شهر،شماره6، 1389
37. کالن، گوردن، گزیده منظر شهری، ترجمه منوچهر طبیبیان، تهران 1377
38. کمپل ،اسکات و فاینشتاین ،سوزان،نظریه برنامه ریزی شهری (سده بیستم) ترجمه عارف اقوامی مقدم ،نشر آذرخش 1388
39. کنف لاخر،هرمان، اصول برنامه ریزی تردد پیاده و دوچرخه،ترجمه فریدون قریب،نشر دانشگاه تهران،چاپ اول 1381
40. کوره پز، رعنا ، پیاده گذر ضرورتی برای شهر انسان گرا،پیام ارگ،شماره23،سال 1388
41. گلکار، کورش، مولفه های سازنده کیفیت در طراحی شهری،نشریه صفه شماره32 ، 1379
42. لبافی ، علی اکبر، مطالعات حمل و نقل و ترافیک مجموعه شهری تهران ،نشر چاپ گستر،1382
43. لنگ ، جان، آفرینش نظریه معماری ، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط،ترجمه علیرضا عینی فر،نشر دانشگاه تهران1381
44. لنگ، جان ، طراحی شهری، گونه شناسی رویه ها و طرح ها، ترجمه دکتر حسین بحرینی، نشر تهران 1386
45. لینچ ، کوین، تئوری شکل خوب شهر، ترجمه حسین بحرینی،نشر دانشگاه تهران1376
46. مجتهد سیستانی ،ارم ، شاخصه های کیفی مطلوبیت پیاده راهها و خیابان های شهری،کنفرانس بین المللی دانشجویان عمران ،1383
47. مدنی پور،علی ،طراحی فضاهای شهری نگرشی بر فرآیند اجتماعی و مکانی،ترجمه فرهاد مرتضایی ،شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری 1379
48. مدنی پور،علی،فضاهای عمومی و خصوصی شهر، ترجمه فرشاد نوریان، نشر شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران 1387
49. مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی ایران،آئین نامه طراحی راههای شهری(بخش 10) ،تهران 1375
50. معاونت پژوهشی و آموزشی ، پژوهشنامه مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری ،1377
51. معینی، سیدمحمد مهدی،افزایش قابلیت پیاده مداری گامی به سوی شهری انسانی تر، نشریه هنرهای زیبا،شماره 27، 1385
52. ملک ، ماندانا،تهیه سند معطوف به حضور پیاده گذر امام زاده یحیی تهران ،پایان نامه کارشناسی ارشد 1385
53. نجاتی حسینی، سید محمود و توسلی ، غلام عباس ،واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران،مجله جامعه شناسی ایران، شماره 2، 1383
54. نقی زاده ، مجید ، جایگاه طبیعت و محیط زیست در فرهنگ و شهرهای ایرانی ،دانشگاه تهران،1384
55. هال، ادوارد، بعد پنهان، ترجمه منوچهر طبیبیان،نشر دانشگاه تهران1376
منابع و مآخذ لاتین
56.Abbaszadeh, shahab ,Reinforcing social interaction among Persian neighborhood communities in new high-rise residential development ,university putra malaysia2009
57.Alexander, C,A pattern language.new York ;oxford university press1977
58.Bentley,I,et al.Responsive environment:a manual for designers,the architectural press,london1985
59.Freese,lee & J.burke ,peter,persons, identities and social interaction,appears in pp.1-24 in b.markovsky ,et al.(eds)advances in group processes, vol11.greenwich, conn : jai press
60.Gehl,J,life between building ,van nostrand reinhold,1987
61.Holland,caroline &clark ,Andrew &others ,social interaction in urban public places , policy press2007
62.Iranmanesh, nasim,pedestrianisation a great necessity in urban designing to create a sustainable city in developing countries,44th ISOCARP Congress 2008
63.John wiley & sons, American plannhng association, planning & urban design standatd (2006)
64.Krier,R, urban space,academy Edition ,london1979
65.Lang, J. creating architectural theory ; the role of the behavioral sciences in environmental design. Van norstrand reinhold1987
66.Lynch,k.The image of the city,mit press Cambridge,Massachusetts
67.Mastrofski.S.Parks,roger & others, Systematic observation of public police : applying field research methods to policy issues,national institute of justice,1998
68.Mohd noor,Khairul baharein ,case study : a strategic research methodology,American journal of applied sciences 5(11), 2008
69.Rapaport,A,Human aspects of urban form ,pergamon press1977
70. Tibbalds,F.1992,making people-friendly towns ;improving the public environment in towns&cities,London,longman press
71. Ward,Catherine & Travlou, penny.open space people space, London, taylor &francies group2007
کتاب شناسی توصیفی گردشگری در ایران
کتاب شناسی توصیفی گردشگری در ایران
ندا مطلبی سراجی
مقدمه
گردشگری به مفهوم امروزی آن سابقه ای به قدمت انقلاب صنعتی دارد که روند رو به تزايد آن از آغاز تا اکنون در قرن بيست و يکم همراه با انقلاب اطلاعات مباحث بسياری را پيرامون خود شکل داده است. گردشگری در سال های پس از جنگ جهانی دوم رشد زياد و پايداری را در حدود 5 درصد نشان می دهد که خود وابسته به رشد اقتصادی درازمدت، رشد زمان اوقات فراغت و سطح درآمد همراه با توسعه تکنولوژی به ویژه در زمينه حمل و نقل در طی اين سال ها است. گردشگری در جهان به عنوان یک فعالیت اقتصادی، تبلور عینی جریان سرمایه و جابجایی انسان در حجمی بسیار بزرگ محسوب شده که در ده هاي اخير رشد بسيار بالايي داشته است.
در معارف قدیم، تعداد کتاب ها بسیار محدود بود. با پیدایش چاپ و تکمیل این صنعت و گسترش فرهنگ در ظرف قرون متمادی، تعداد کتابها بسیار شد. به نحوی که کتابخانه هایی در دنیا تشکیل گردید که صاحب میلیون ها جلد کتاب شدند. لذا لازم بود که معلوم گردد این کتاب ها مربوط به چه علومی است و راهی برای استفاده از آن ها گشوده شد. ضمنا لازم بود علما و دانشمندان راه های پیموده را از سر نپیمایند و اگر تحقیق درباره موضوعی شده است همان کار از سر گرفته نشود. بلکه با اطلاع از آن چه در گذشته انجام شده است محقق جدید دنباله کار سابق را بگیرد و در تکمیل تحقیق قبلی صرف وقت کند.
با گسترش علوم کتاب شناسی نیز توسعه پیدا کرد. در هر رشته کتاب شناسان متخصص پیدا شدند و این کتاب شناسان یا خود متخصص آن رشته بودند یا در آن رشته اطلاع کافی داشتند. کتاب شناسی در اجتماع مورد توجه کتابفروشان، علما و دانشمندان، دوستداران کتاب و کتاب داران قرار می گیرد.
کتاب شناسی ممکن است توصیفی یا تحلیلی باشد. کتاب شناسی توصیفی آن است که با دقت مشخصات کتاب یعنی: نام نویسنده، اسم کتاب، تاریخ و محل انتشار، قطع کتاب و... را به خوبی بشناساند. کتاب شناسی تحلیلی آن است که کتاب را از نظر محتوا و موضوع مورد بحث قرار دهد.
به دلیل اهمیت کتاب شناسی و گردشگری در زیر به کتاب شناسی توصیفی از کتاب های گردشگری پرداخته و در انتها، چکیده برخی از آنها را بیان می کنیم.
عنوان کتاب |
نویسنده |
مترجم |
ویراستار |
ناشر |
تاریخ نشر |
اثرات جهانگردی |
گروه مولفان
|
محمدرضا گوهری |
|
دریچه نون: دانشگاه مازیار |
1390 |
اثرات توریست و گردشگری در شهرستان رشت |
محمد علی زاده |
|
|
رستم و سهراب |
1388
|
احاديث ساختگي در خصوص سير و سفر و جهانگردى |
نادر كريميان سردشتى |
|
|
توكلى |
1377 |
اخلاق در جهانگردي از ديدگاه اسلام |
طاهره شالچيان، با همكاري سازمان ايرانگردي و جهانگردي معاونت تحقيقات ، آموزش و برنامه ريزى |
|
|
کتاب فرزانه: سازمان ايرانگردي و جهانگردي، معاونت تحقيقات ، آموزش و برنامه ريزى |
1379 |
از سخت سر تا رامسر در گذر زمان، جاذبه های توریستی و جهانگردی
|
مسعود عطوفت شمسی
|
|
|
بدرقه جاویدان |
1383 |
استان آذربايجان شرقي
|
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1376 |
استان آذربايجان غربي
|
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1377 |
استان بوشهر (راهنمای گردشگری در استان بوشهر)
|
عباس اردکانیان، ابراهیم صداقت، علیرضا دهقان و... |
|
|
برای فردا |
1384 |
استان تهران
|
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1376 |
استان چهارمحال و بختياري
|
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1377 |
استان خراسان |
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1377 |
استان خراسان جنوبي، خراسان رضوي، سيستان و بلوچستان و کرمان |
حسن زنده دل |
|
|
ایرانگردان |
1386 |
استان زنجان |
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1377 |
استان کرمان
|
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1377 |
استان هاي بوشهر، خوزستان ، فارس، کهگيلويه و بوير احمد و هرمزگان |
حسن زنده دل |
|
|
ایرانگردان |
1386 |
استان هاي گيلان، مازندران، گلستان و خراسان شمالي |
حسن زنده دل |
|
|
ایرانگردان |
1386 |
استان هرمزگان |
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1377 |
استان يزد |
حسن زنده دل |
|
|
ايرانگردان |
1377 |
اصفهان و بازار گردشگری |
دیبا زیرک باش |
|
محمدرضا عسکرانی |
سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان |
1388 |
اصول بازاریابی خدمات مسافرتی و گردشگری |
محمدمهدی کتابچی
|
|
|
فرس |
1383 |
اصول طلایی کسب و کار در صنعت گردشگری
|
محمدجواد حافظی
|
|
|
روستا |
1387 |
اصول و مبانی گردشگری ورزشی |
مهرداد محرم زاده |
|
امیر قیامی راد و لیلا نقوی |
جهاد دانشگاهی (دانشگاه ارومیه) |
1389 |
اصول و مباني جهانگردي |
کریس کوپر و دیگران |
اکبر غمخوار |
|
فرآماد |
1380 |
اطلاع رسانی سیاحتی و راهنمای گشت، تور، در صنعت ایرانگردی و جهانگردی |
همیرا زمانی فراهانی
|
|
|
نور گیتی |
1382 |
اطلاعات گردشگری ترکمنستان |
رایزنی فرهنگ سفارت جمهوری اسلامی ایران |
|
|
مظاهری نیا |
1382 |
اطلاعات گردشگری دبی |
داریوش یاری نوخندان |
|
|
دانش موسوی |
1388 |
اطلس گردشگری و زیارتی مشهد مقدس |
سعید بختیاری
|
|
|
موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی |
1382 |
اطلس ملی ایران گردشگری
|
غلامرضا برهمند |
سیمین جعفرآبادی و بهداد غضنفری |
|
سازمان نقشه برداری کشور |
1381 |
اقتصاد توريسم
|
میثم موسایی |
|
|
انتشارات نور علم |
1386 |
اقتصاد سفر وجهانگردي |
آدریان بول |
محمد بیگی، علی اعظم |
|
موسسه فرهنگي آينده پويان تهران |
1379
|
اقتصاد گردشگری |
کریشنا مورتی، دانلد لاندبرگ، مینک استاونگا |
محمدرضا فرزین |
|
شرکت چاپ و نشر بازرگانی |
1383
|
اکوتوریسم (مفهومی نو در جغرافیای گردشگری) |
علی اکبری، مهدی قرخلو
|
|
|
انتخاب |
1389 |
اکوتوريسم ( از ديدگاه ژئومورفولوژي) |
فیروز ناظری |
|
|
انتخاب |
1389 |
اکوتوريسم اصول، تجربيات و سياست ها |
مگان اپلروود |
نگار قدیمی |
|
افکار |
1388 |
اماکن تاریخی - مذهبی فارس و گسترش گردشگری مذهبی |
کرامت یزدانی، محمدجواد یزدانی (عكاس) |
|
|
کرامت یزدانی |
1389
|
اماکن مذهبی ایران و توسعه گردشگری |
نادر ریاحی سامانی |
|
|
صائن |
1385 |
امور مسافرت و صدور بلیت: منبع درسی رشته مدیریت جهانگردی |
محسن سقایی
|
|
|
جهاد دانشگاهی (دانشگاه اصفهان) |
1388
|
اندر مقوله گردشگری |
رحمت الله منشی زاده |
|
|
منشی |
1384 |
انسان شناسی گردشگری |
امیر هاشمی مقدم (به کوشش)
|
|
|
دریچه نون: دانشگاه مازیار |
1391
|
اوقات فراغت |
لس هيوود، فرانسيس كيو، پيتر براهام، جان اسپينك، جان كاپنرهارست، يان هنري |
محمد احساني |
|
بامداد کتاب |
1385 |
آداب و فرهنگ سفر (رشته مدیریت جهانگردی) |
طاهره شالچیان |
|
حسن درویش |
دانشگاه پیام نور |
1388
|
آشنایی با سازمان های دولتی ایران و سازمان های گردشگری (رشته مدیریت جهانگردی) |
اصغر حیدری و حسن درویش
|
|
|
دانشگاه پیام نور |
1389
|
آشنايي با فن راهنمايي در تور
|
اصغر حیدری |
|
|
مهکامه |
1389 |
آمایش جهانگردی |
ژرژ کازه، روبر لانکوار، ایو رینوآر |
صلاح الدین محلاتی |
|
دانشگاه شهید بهشتی |
1381
|
آموزش مهارتهای شغلی صنعت توریسم (3): راهنمای تربیت مدیر روابط عمومی |
موسسه ی آموزشی ماکائو (MORS) |
مهدخت ترکمان |
احمد ساعیان |
سیمین |
1387
|
آموزش مهارتهای شغلی صنعت توریسم (4): تربیت راهنمای میهمان و چمدان بر |
موسسه ی آموزشی ماکائو (MORS) |
مهدخت ترکمان |
احمد ساعیان |
سیمین |
1387
|
آموزش مهارتهای شغلی صنعت توریسم (5): راهنمای تربیت آشپز و سرآشپز
|
موسسه ی آموزشی ماکائو (MORS) |
مهدخت ترکمان |
احمد ساعیان |
سیمین |
1387
|
آنچه مديران جهانگردي لازم است بدانند: راهنماي عملي در توسعه و كاربرد |
جهاني جهانگردي با مشاوره و نظارت كانادا |
عباس مهرپويا |
نصرالله مستوفى |
کتاب فرزانه: سازمان ايرانگردي و جهانگردي ، معاونت تحقيقات ، آموزش و برنامه ريزى |
1380 |
بازار جهانگردی ژاپن
|
علی رحیم پور
|
|
|
علی رحیم پور
|
1383
|
بازاریابی گردشگری
|
بهرام رنجبریان، محمد زاهدی
|
|
|
چهارباغ |
1390 |
بازاریابی گردشگری (رشته مدیریت جهانگردی)
|
لس لومسدن |
ابوالفضل تاج زاده نمین |
|
دانشگاه پیام نور |
1387 |
بازاريابي گردشگري براي شهرها |
بونيتا ام کلب |
علی موحد، سالار کهزادی، پگاه ایزدی |
|
آذرخش |
1390 |
باغهای تاریخی شیراز |
کوروش کمالی سروستانی
|
|
|
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس |
1384
|
بررسی موانع توسعه صنعت گردشگری استان مازندران |
محمد منصوری فر |
|
سمیه رحمانی چرانی |
شلفین |
1389 |
برنامه ریزی توسعه جهانگردی (رویکردی همپیوند و پایدار) |
حمید ضرغام بروجنی |
|
احسان قنبری |
مهکامه |
1389 |
برنامه ریزی کالبدی حوزه های گردشگری روستایی |
ایرج قاسمی
|
|
|
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی |
1389 |
برنامه ريزي توريسم درسطح محلي و منطقه اى |
سازمان جهاني جهانگردي |
بهرام رنجبران و محمدزاهدى |
|
جهاددانشگاهي، واحداصفهان
|
1379 |
برنامه ريزي ملي و منطقه اي جهانگردى
|
سازمان جهاني جهانگردى |
محمود عبداله زاده و نصراله مستوفى |
|
دفتر پژوهشهاي فرهنگى |
1379 |
برنامه ريزي و سرپرستي گشتها
|
بهرام رنجبریان، محمد زاهدي |
|
|
چهارباغ |
1387 |
بنياد فارس شناسى
|
فرانك بوب، با همكاري سازمان جهانگردي و ايرانگردي فارس |
|
|
بنياد فارس شناسى
|
1381 |
بهداشت، ایمنی، امنیت در صنعت جهانگردی و اوقات فراغت |
پیتر تریگ |
شهرام نقش تبریزی |
|
برای فردا |
1383 |
تاریخ، فرهنگ و اطلاعات گردشگری ارومیه |
مجتبی آزادی
|
|
|
حسام الدین چلبی |
1381 |
تسهیلات جهانگردی ژاپن |
علی رحیم پور
|
|
|
نقش هستی |
1383 |
تعاریف، مفاهیم، جاذبه ها و مسیرهای گردشگری با علایق ویژه در ایران |
محمدشریف ملک زاده
|
|
|
ایرانیکا |
1389 |
توریسم |
محمدمهدی کوشا |
|
|
دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی |
1388 |
توریسم و اوقات فراغت کاربردی
|
راب جونز |
عباس اردکانیان و بهاره کارآگاه |
جکی دیکینسون |
نوربخش |
1388 |
توريسم و نقش آن در جغرافيا |
سیمین ارمغان |
|
|
دانشگاه آزاد اسلامي (اسلامشهر) |
1385 |
توسعه شهرنشینی و صنعت گردشگری در ایران (از مفهوم تا راه کار)
|
بهمن کارگر |
|
حمید بحیرایی |
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح |
1386 |
توسعه گردشگری روستایی (با رویکرد گردشگری پایدار)
|
محمدرضا رضوانی |
|
فرشاد رضوان |
دانشگاه تهران |
1387 |
جاذبه های گردشگری اورامانات، غار قوری قلعه بزرگ ترین غار آبی آسیا و درازترین غار ایران |
محمد خالدی مکی
|
|
|
موسسه فرهنگی، هنری و سینمایی کوثر |
1383 |
جاذبه های گردشگری ایران |
مسعود سنوبری
|
|
|
مسعود سنوبری |
1388 |
جاذبه های گردشگری شرق تهران |
علی مقیم
|
|
|
کریم خان زند |
1388 |
جاذبه های گردشگری کاشان |
محمد حمیدی نژاد |
عطیه مقدسیان |
|
نجم الهدی |
1385 |
جامعه شناسی جهانگردی و مسافرت |
روبر لانکوار |
ترانه امیرابراهیمی و صلاح الدین محلاتی |
|
دانشگاه شهید بهشتی |
1381 |
جامعه شناسی مصرف (گردشگری و خرید) |
دالن جی. تیموتی |
علی اصغر سعیدی و مهدی حسین آبادی |
|
جامعه شناسان |
1388 |
جدیدترین راهنمای گردشگری کاشان |
محمدعلی حیدری |
لیلا صباغی سادیانی |
|
دعوت |
1385 |
جستاری در هنگام فراغت: سفر و جهانگردی |
صلاح الدین محلاتی |
|
جواهر افسر |
دانشگاه شهید بهشتی |
1389 |
جغرافیا و صنعت توریسم (رشته جغرافیا) |
علی اصغر رضوانی
|
|
|
دانشگاه پیام نور |
1385 |
جغرافیای توریسم چین: ابعاد، ساختار و میراث طبیعی و فرهنگی |
رامین اسدی، محمود دریائی، نسرین آقاجانی، افسانه عباسپور |
|
|
رامین اسدی |
1389 |
جغرافیای جهانگردی ایران: بر اساس سرفصل های انقلاب فرهنگی، ویژه رشته های: مدیریت جهانگردی، هتلداری، خدمات مسافرتی و جهانگردی، میهمانداری و .. |
افشین شهام، هیلدا دادفر
|
|
|
طراوت |
1386 |
جغرافیای گردشگری (رشته مدیریت جهانگردی) |
استیون ویلیامز |
محمود ضیایی |
اسماعیل علی اکبری |
دانشگاه پیام نور |
1389 |
جغرافیای گردشگری استان خراسان
|
سیده فاطمه افخمی مصطفوی |
آزاده رامش، مهدی آسیایی، محمدرضا قوامی |
|
سخن گستر |
1383 |
جغرافیای گردشگری طرقبه شاندیز |
حسین بازوبندی، فاطمه بازوبندی |
|
|
زلال اندیشه |
1387 |
جغرافياي جهانگردي و برنامه ريزي اوقات فراغت |
مهدی قرخلو |
|
|
سازمان انتشارات جهاددانشگاهي |
1385 |
جهانگردی |
مهدی داودی |
|
|
مبنای خرد |
1389 |
جهانگردی ایران
|
زهرا یقطین
|
|
|
نوید شیراز |
1389 |
جهانگردی به عنوان یک ارتباط میان فرهنگی: مطالعه تطبیقی الگوی غربی معاصر و الگوی اسلامی |
محمدهادی همایون
|
|
|
دانشگاه امام صادق (ع) |
1384 |
جهانگردی در ایران: سیاست ها، برنامه های عمرانی و توسعه با رویکرد به جاذبه های طبیعی گردشگری |
حسن تقی زاده انصاری
|
|
|
اندیشه پویا |
1384 |
جهانگردی شهری |
ژرژ کازه، فرانسواز پوتییه |
صلاح الدین محلاتی |
|
دانشگاه شهید بهشتی |
1382 |
جهانگردی ورزشی
|
نوشین اصفهانی |
|
حسن اسدی |
دانشگاه الزهرا |
1389 |
جهانگردي : شرکتهاي فرامليتي و هويت فرهنگي |
آسر فرانسیوس |
شهناز شفیع خانی |
|
سلمان |
1379 |
جهانگردي در چشم اندازي جامع
|
چاك . واي . گي با همكاري ادآردوفايو - سولا |
علي پارسائیان و محمد اعرابي |
|
دفتر پژوهشهاي فرهنگى
|
1377 |
چشم انداز گردشگری ایران و جهان |
عابدین پاپی |
|
|
سبز آرنگ |
1389 |
چشم اندازهای گردشگری (تاریخچه، ویژگی های طبیعی، اجتماعی، فرهنگی) استان اردبیل |
علیرضا شیخی کله سر
|
|
|
آهوان |
1389 |
خدمات صنعت گردشگری |
بهرام رنجبریان، محمد زاهدی |
|
|
چهارباغ |
1386 |
خصوصی سازی در ایران و اثرات آن بر صنعت توریسم |
محمد فخرایی
|
|
|
نور علم |
1389 |
خودآموز گردشگری (آنچه یک گردشگر باید بداند) به زبان فارسی - انگلیسی - فرانسه |
پرویزعلی قریب
|
|
|
شرکت نشر الکترونیکی و اطلاع رسانی جهان رایانه امین |
1389 |
خوشه گردشگری: رهیافتی نوین در توسعه صنعت گردشگری |
سیدعبدالله حسینی(تهيه و تنظيم) |
|
|
موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، اقتصاد |
1385 |
دایره المعارف گردشگری ایران: ظرفیت خدمات صنعت گردشگری ایران دانستنیهای سفر |
هادی حمیدپناه
|
|
|
شرکت مرجان گشت کاشان |
1389 |
درآمدی بر رویکردها در برنامه ریزی توسعه گردشگری محلی، شهری و منطقه ای |
مسعود معصومی
|
|
|
سمیرا |
1388 |
درآمدی بر مردم شناسی گردشگری |
پیتر برنژ |
هاجر هوشمندی |
علیرضا حسن زاده |
افکار |
1386 |
رامسر در آینه تاریخ شمال و راهنمای گردشگری |
حسن پورمنصوری
|
|
|
بدرقه جاویدان |
1386 |
راهبردهای دستیابی به توسعه گردشگری روستایی پایدار از منظر طراحی کالبدی در منطقه کوهستانی دنا - روستای خفر |
حمیدرضا صباغی |
|
علی فخر |
اندیشه امروز |
1388 |
راهنمای ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح های گردشگری و طبیعت گردی |
سیدمسعود منوری
|
|
|
کتاب فرزانه |
1384 |
راهنمای عمومی کویر و بیابان و نقش آن در توسعه گردشگری ایران |
منوچهر جهانیان |
ابتهال زندی، زهرا نادعلی پور |
|
سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی |
1388 |
راهنمای گردشگری استان ایلام |
جوریه کلانتری |
|
بیان پیرانی |
ایران شناسی |
1386 |
راهنمای گردشگری استان فارس: مهد تمدن ایران |
ناظم زارع
|
|
|
فاتحان راه دانش |
1388 |
راهنمای گردشگری استان های خراسان (رضوی - شمالی - جنوبی) |
حسن زنده دل، محمدرضا شیخ
|
|
|
ارسلان |
1389
|
راهنمای گردشگری ایران |
حمید اعلمی (تدوين)
|
|
|
کتابسرای اعلمی |
1388 |
راهنمای گردشگری در ایران |
زهرا حمزه لو، شکوفه حمزه لو
|
|
|
کبریا |
1388 |
راهنمای گردشگری در منظومه شمسی |
جایلز اسپارو |
الهام سجادیفر |
|
موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی |
1390 |
راهنمای گردشگری روستاهای ایران
|
حسن زنده دل
|
|
|
ایرانگردان |
1386 |
راهنمای گردشگری روستاهای ایران: استان های خراسان شمالی، گلستان، گیلان و مازندران |
حسن زنده دل
|
|
|
ایرانگردان |
1386 |
راهنمای گردشگری شهر بهشت |
مجتبی جعفرزاده کرمانی
|
|
|
پارسیران |
1388 |
راهنمای گردشگری شهرستان تاکستان |
منصور رحمانی
|
|
|
سال |
1387 |
راهنمای گردشگری کاشان |
حسن زنده دل
|
|
|
ایرانگردان |
1386 |
راهنمای گردشگری نیشابور نگین سرزمین خورشید |
علی طاهری
|
|
|
ابرشهر |
1388 |
راهنمای مستند گردشگری ابیانه |
مقداد ارشدی ابیانه، سیدسعید کاظمی (خطاط) |
|
|
محتشم |
1388 |
رفتار گردشگر: بن مايه ها وطرح هاي مفهومي |
فيليپ ال پي يرس |
حمید ضرغام بروجنی |
|
مهکامه |
1389 |
روانشناسی جهانگردی |
مرتضی امیدیان |
|
|
علم نوین |
1388 |
روستاهاي استانهاي آذربايجان شرقي، آذربايجان غربي، اردبيل، زنجان و قزوين |
حسن زنده دل
|
|
|
ایرانگردان |
1386 |
زائر: (1) آشنايي اجمالي با عتبات عاليات (اماكن مقدس عراق) |
ميثم امرودي، به سفارش دفتر خدمات مسافرتي و جهانگردي شاهدان كوثر |
|
|
بنياد شهيد انقلاب اسلامي، نشر شاهد |
1380 |
سابقه برنامه ریزی توسعه گردشگری در ایران |
مسعود معصومی
|
|
|
سمیرا |
1388 |
سایت های گردشگری و توریسم |
جاوید سرایی |
|
|
نسل نو اندیش |
1385 |
سفر و آموزش سفرنامه نويسي |
محمدحسين بحرالعلومي |
|
|
مدرسه |
1385 |
سلسله سخنرانی های اجلاس بین المللی جهانگردی، صلح و گفتگوی تمدنها |
الهه تمدن
|
|
|
پازینه |
1381 |
سیاحت و جهانگردی در فرآیند تمدن و قرآن |
محمد دریایی
|
|
|
سبحان نور |
1384 |
سیاستگذاری جهانگردی |
جان مایکل جنکینز، کالین مایکل هال |
داود ایزدی، سیدمحمد اعرابی |
|
دفتر پژوهشهای فرهنگی |
1382 |
سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه ریزی توریسم |
منوچهر فرج زاده |
|
|
سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها |
1384 |
سیمای گردشگری شهرستان عجب شیر |
حسین بابک
|
|
|
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح |
1383 |
سیمای گردشگری کلات نادری |
شعبانعلی فرهمند |
|
|
ایران آزاد |
1388 |
سیمای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی |
هادی تقی زاده، فرامرز صابرمقدم، رضا ابراهیم نیا |
|
|
سنبله |
1386 |
شب سمور: گزارش تفصیلی راه اندازی شرکت خدمات جهانگردی کیش به ضمیمه تحلیل دوره عمر و برنامه ریزی راهبردی |
امیرمحمود رستم بیگی
|
|
|
ارغنون |
1386 |
شناخت جهانگردي
|
پرویز دیبائی |
|
|
دانشگاه علامه طباطبايي |
1371 |
شناخت روحيات ملل |
اصغر حیدری |
|
|
مهکامه |
1389 |
شناخت صنعت جهانگردی (و گردشگری) |
حسین یاوری، مریم رضایی، سپیده حسین زاده |
|
|
آذر |
1389 |
شناخت صنعت گردشگری |
سیدصادق حسینی، کامبیز نیکنام
|
|
|
محقق اردبیلی |
1389 |
شناخت گردشگری
|
بهرام رنجبریان، محمد زاهدی
|
|
|
چهارباغ |
1388 |
شهر ممنوعه: راهنمای گردشگری پکن و شانگهای |
اسماعیل محمودی
|
|
|
فروزان |
1387 |
شهرستان آستانه اشرفیه در مسیر توسعه گردشگری |
حسین بابایی
|
|
|
رستم و سهراب |
1388 |
صنعت توریسم و درآمدهای ارزی |
حسین پهلوانیان، حسن لطیفی، جاسم جادری |
|
علی اصغر عطاء اللهی |
بهراد |
1384 |
فرآیند مدیریت جهانگردی
|
سیدمهدی الوانی، معصومه پیروزبخت |
|
|
دفتر پژوهشهای فرهنگی |
1384 |
فروش و بازاريابي ويژه دفاتر خدمات مسافرتي
|
دنیس فاستر |
ابوالفضل تاج زاده نمين |
|
دانشگاه علامه طباطبايي |
1386 |
فرهنگ اصطلاحات صنعت گردشگری و هتلداری |
مهدی آسیائی
|
|
|
سگال |
1382
|
فرهنگ جهانگردی هفت زبانه، فارسی، عربی، انگلیسی، سوئدی، فرانسه، آلمانی، ترکی |
مهدی تبریزی
|
|
|
نقش سیمرغ |
1381 |
فرهنگ لغات تخصصی جغرافیای گردشگری، اوقات فراغت، هتلداری و خدمات پذیرایی |
حسن جواهری، مهدی قرخلو |
|
یونس اصغری |
نقش بیان |
1387 |
فرهنگ لغت تخصصی گردشگری و هتل داری به ضمیمه کلمات اختصاری، معرفی کشورها، پایتخت ها ... (بهمراه CD) |
محمدرضا ملازاده سردرودی
|
|
|
راه ابریشم |
1389 |
فرهنگ و اصطلاحات جهانگردی، به سه زبان فارسی - انگلیسی - عربی |
نیره داداش زاده
|
|
|
قرن |
1382 |
فرهنگ واژه های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
|
سعید زارع گلمغانی
|
|
|
یاوریان |
1387 |
فن راهنمايي وگشت |
محمد زاهدی |
|
|
چهارباغ |
1388 |
کارآفرینی در صنعت گردشگری هتل داری و صنایع وابسته
|
مهدی قناد
|
|
|
ندای دانش |
1388 |
کارنامه مرکز پژوهش های گردشگری دانشگاه تهران 1388 - 1384 |
غلام حیدر ابراهیمبای سلامی
|
|
|
موسسه دانش پارسیان |
1388 |
کاشان شناسی: گردشگری نیاسر |
محسن نیازی، علیرضا لاجوردی، رضا خیرخواه آرانی |
|
ربابه زمانی |
سخنوران |
1389 |
کتاب شناسی گزیده توصیفی فراغت و گردشگری
|
نیلوفر یزدی اسماعیلی، مائده بن
|
|
|
انجمن خدمات فرهنگی ایرانیان خارج از کشور |
1385 |
کرمان در آینه ی گردشگری |
سیدمحمدعلی گلاب زاده |
|
|
مرکز کرمان شناسی |
1389 |
كتاب خراسان : راهنماي گردشگري استان خراسان |
هاشم جوادزاده براي سازمان ايرانگردي و جهانگردي استان خراسان |
|
|
كانون آگهي ايران نوين |
1380 |
گردشگری (ماهیت و مفاهیم) |
محمدحسین پاپلی یزدی، مهدی سقایی |
|
معصومه اروانه |
سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) |
1389 |
گردشگری از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران 1: مجموعه مقالات |
علی کردان
|
|
|
بیان آزادی |
1386 |
گردشگری استان اصفهان با رویکرد زمین شناختی
|
مصطفی قدس |
|
علی قدس |
مهر تابان |
1388 |
گردشگری الکترونیکی: فن آوری برای مدیریت راهبردی گردشگری |
دیمیتریوس بوهالیس |
عبدالکریم شادمهر، محمدرضا جباری |
|
پندار پارس |
1387 |
گردشگری بین المللی |
فرانسوا ولا، لیونل بشرل |
محمدابراهیم گوهریان، محمدمهدی کتابچی |
|
امیرکبیر |
1388 |
گردشگری بین المللی و برنامه ریزی |
دالن جی. تیموتی |
ناصر سلطانی، حیدر لطفی |
|
قومس |
1388 |
گردشگری پایدار (روستایی و عشایری) |
علیرضا استعلاجی، مجتبی قدیری معصوم، معصومه پازکی |
|
فاطمه جهانگیری |
دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ |
1389 |
گردشگری جنگ در جهان و درس هایی که از آن برای ترویج فرهنگ صلح می آموزیم |
شهریار خاطری |
|
زهرا اسماعیلی |
آفتاب گرافیک |
1389 |
گردشگری حامی فقرا |
منوچهر جهانیان، ابتهال زندی
|
|
|
سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی |
1389 |
گردشگری در 20 کشور جهان |
احمد دیناری
|
|
|
واژگان خرد |
1389 |
گردشگری در ایران، عملکرد و چالش ها 79 – 1376، بررسی عملکرد بخش و سازمان ایرانگردی و جهانگردی |
وحید سینایی
|
|
|
مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهشها |
1382 |
گردشگری در عصر نوین |
وحید بهبودی
|
|
حمید بهبودی |
نیکان کتاب |
1388 |
گردشگری در فلاورجان، نگاهی به جاذبه های طبیعی و فرهنگی بخش اول |
سعید کریمی، پروانه خانیا، ناهید کیان ارثی |
|
|
غزل |
1383 |
گردشگری شهری در ایران و جهان
|
احمد دیناری
|
|
|
واژگان خرد |
1384 |
گردشگری و میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری، جاذبه های طبیعی، تاریخی، فرهنگی، هنری و زیارتی
|
ایرج افشارسیستانی
|
|
|
قلم آشنا |
1383 |
گردشگری: اثرات، برنامه ریزی و مدیریت |
پیتر میسون |
روزبه میرزائی، پونه ترابیان |
|
ترمه |
1388 |
گردشگري شهري |
علی موحد
|
|
|
دانشگاه شهيد چمران |
1386 |
گردشگري وتوسعه |
لاکشمي ناراسايا |
قهرمان رستمی و مهدی رمضان زاده لسبويي |
|
نور علم |
1390 |
گردشگري وتوسعه در جهان سوم |
جان لی |
عبدالرضا رکن الدين افتخاري |
|
شرکت چاپ ونشر بازرگاني |
1378 |
ماهیت گردشگری: ابعاد اقتصادی، فرهنگی - اجتماعی، سیاسی و محیطی گردشگری |
مسعود معصومی
|
|
|
پیک کوثر |
1385 |
مباحثی در مدیریت ارتباط الکترونیکی با مشتری (e-CRM) در صنعت گردشگری ایران
|
حسن الماسی، محمدعلی صنیعی منفرد، صدیقه رضاییان فردویی
|
|
|
پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری |
1388 |
مبانی برنامه ریزی صنعت گردشگری
|
رحیم حیدری چیانه
|
|
|
سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) |
1387 |
مبانی برنامه ریزی و توسعه گردشگری روستایی |
محمدرضا بمانیان، هادی محمودی نژاد |
|
|
هله |
1389 |
مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار (با تاکید بر محیط زیست) |
شمس السادات زاهدی
|
|
|
دانشگاه علامه طباطبایی |
1386 |
مبانی زمین گردشگری با تاکید بر ایران
|
بهرام نکویی صدری
|
|
|
سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) |
1388 |
مبانی گردشگری روستایی = Fundamentals of Rural Tourism |
محسن اردستانی
|
|
|
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات |
1387 |
مباني اقتصاد توريسم |
میثم موسایی، راحله قنبری |
|
|
مهکامه |
1390 |
مجموعه راهنمای گردشگری روستاهای ایران (عشایر)
|
حسن زنده دل، زهره سلیمی، محرم نوروزی |
|
احمد معصومی |
ایرانگردان |
1386 |
مجموعه سوالات کارشناسی ارشد مدیریت جهانگردی همراه با پاسخ تشریحی |
حمید جاهدی (گردآورنده) |
|
|
هم پا |
1387 |
مدیریت جهانگردی: مبانی، راهبردها و آثار |
راجر داس ویل |
داود ایزدی، سیدمحمد اعرابی |
|
دفتر پژوهشهای فرهنگی |
1387 |
مدیریت خانه داری: همراه با فرهنگ لغات تخصصی هتل داری و گردشگری |
مهرداد فرشیدی، علی اقطائی
|
|
|
افراز |
1387 |
مدیریت گردشگری
|
مهدی کاظمی |
|
جمال یزدانی |
سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) |
1385 |
مدیریت گردشگری پایدار میراثی برای آینده
|
دیوید ال اجل |
حمیدرضا جعفری، حسن هویدی، علیرضا موسائی |
|
سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی |
1388 |
مدیریت گردشگری فرهنگی |
پریسیلا بونی فیس |
محمود عبدالله زاده |
|
دفتر پژوهشهای فرهنگی |
1380 |
مدیریت گردشگری و هتل داری: رویکردها ی کاربردی مدیریت بازاریابی، خدمات و مفاهیم پایه در صنعت گردشگری و TQM , CRM قیمت گذاری، ارتباطات، تبلیغات |
محمدرضا ملازاده سردرودی
|
|
|
راه ابریشم |
1389 |
مديريت گردشگري ؛ اصول ، مباني و مفاهيم کاربردي |
مریم مرادی |
|
|
آستان قدس رضوي: شرکت به نشر |
1385 |
مرجع سایت های اینترنت: توریسم |
سیدحسین اوینی
|
|
|
فیض دانش |
1385 |
مردم شناسی جهانگردی
|
محسن نیازی، عباس صالحی، محسن کرمانی نصرآبادی |
|
|
سخنوران |
1389 |
مروری بر صنعت گردشگری
|
سیمین تولایی
|
|
|
دانشگاه تربیت معلم |
1385 |
مسکن روستایی کوهستانی و جاذبه های گردشگری آن: بینالود
|
گیتی صلاحی اصفهانی، ریحانه سلطانی مقدس |
|
|
نیک خرد |
1387 |
مطالعه و شناخت بناها و محوطه های تاریخی: ویژه دانشجویان و دانش پژوهان رشته های معماری، مرمت و علاقمندان گردشگری فرهنگی |
سعید فلاح فر
|
|
|
آزاده |
1384 |
مقدمه ای بر ارتباط باستان شناسی و گردشگری فرهنگی |
بهروز افخمی |
|
عباس جلالیان |
عیلام |
1386 |
مقدمه ای بر جغرافیای تفریحات جهانگردی از ثری تا به ثریا |
اصغرفرشاد شوشتری
|
|
|
سروش الوند |
1386 |
مقدمه ای بر گردشگری روستائی |
علی محمد نمازی |
|
سیدعلی اکبر نوری زمان آبادی |
جستجو سپاهان |
1386 |
مقدمه اي بر برنامه ريزي و اکوتوريسم |
اندی درام |
محسن رنجبر |
|
آییژ |
1387 |
مقدمه اي بر طبيعت گردي |
ديويد اي فنل |
جعفر اولادي قاديکلايي |
|
دانشگاه مازندران |
1385 |
مقدمه بر توسعه گردشگری و مهمانپذیری |
حسن قره نژاد
|
|
|
دانشگاه آزاد اسلامي (نجف آباد) |
1385 |
میراث فرهنگی و گردشگری استان اردبیل، جاذبه های طبیعی، تاریخی، فرهنگی، هنری و زیارتی |
ایرج افشارسیستانی
|
|
|
قلم آشنا |
1383 |
میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان شرقی |
مسعود عالم پوررجبی
|
|
|
احساس |
1383 |
ميراث فرهنگي دوگردشگري در کشورهاي در حال توسعه |
دالن جی |
اکبر پورفرج، جعفر باپیری |
|
مهکامه |
1389 |
نقش فناوری اطلاعات در توسعه صنعت گردشگری |
رضا عبدالملکی، بهشید بهکمال |
|
محمدرضا پهلوان |
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی - معاونت فرهنگی و ارتباطات |
1387 |
نقشه خوانی جهانگردی
|
فاروق مظلومی (گردآورنده) |
|
|
آیندگان |
1389 |
نقشه خوانی کاربردی: ویژه رشته های مهندسی معدن - زمین شناسی - مدیریت جهانگردی - محیط زیست - جغرافی و ... |
افشین شهام، هیلدا دادفر
|
|
|
طراوت |
1386 |
نگاهی به جغرافیای طالقان با تاکید بر جغرافیای طبیعی، تاریخی، انسانی، اقتصادی و گردشگری |
مهناز حدادی
|
|
|
قاضی |
1388 |
نگین البرز، نگاهی به جاذبه های طبیعی گردشگری شهرستان دماوند و فیروزکوه
|
یونس شاه حسینی
|
|
|
سازمان ایرانگردی و جهانگردی |
1383 |
واژگان تخصصي فراغت، گردشگري و هتلداري |
محمود ضیایی |
|
|
ترمه |
1386 |
واژه نامه اصطلاحات صنعت جهانگردی |
کامیار ایرانی |
|
نگار الهامیان |
پردیس دانش |
1385 |
واژه نامه جهانگردی (فارسی-انگلیسی) |
امیرحسین ذاکرزاده، صدیقه فیض خواه |
|
|
مبنای خرد |
1388 |
واژه نامه هتلداری و گردشگری پویه، انگلیسی به فارسی |
سمیه شریعتی راد، پویه مرکباتی |
|
|
سارگل |
1383 |
اکنون به چکیده ی برخی از کتاب ها که در بالا توصیف شد می پردازیم:
مقدمه اي بر برنامه ريزي و اکوتوريسم، اندي درام چکیده: اکوتوریسم یکی از مهم ترین فعالیت های اقتصادی در نقاط جهان است و فرصت بسیار مناسبی در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهد تا به اهمیت حفظ فرهنگ ها و چگونگی محافظت از فرهنگ های محلی و طبیعت پی ببرند. این شرایط برای جوامع محلی و روستاها و نواحی دوردست طبیعی درامد خوبی ایجاد می کند. شهرت اکوتوریسم در این است که ابزار مناسبی برای محافظت از نواحی محسوب می شود. این کتاب جلد اول از مجموعه کتاب های راهنمای اکوتوریسم است و به معرفی دست اندرکاران اصلی و بررسی نقش انها در برنامه ریزی و توسعه اکوتوریسم اختصاص دارد. مفهوم و فرایند تحول در ماهیت اکوتوریسم نقش مناطق محافظت شده و مدیران انها در مدیریت و توسعه اکوتوریسم نقش NGO ها در مدیریت و توسعه اکوتوریسم در مناطق حفاظت شده و ساختار و نقش صنعت گردشگری در توسعه اکوتوریسم برخی از موضوعات کتاب است. اصول و مباني جهانگردي، کریس کوپر چکیده: مطالب این کتاب در چهار بخش سامان یافته است: در بخش اول موضوعاتی چون تقاضا ازمایش و بررسی جنبه های رفتاری مصرف کننده و عوامل تعیین کننده تقاضای جهانگردی به اختصار مطرح شده افزون بر ان روش های کاربردی ویژه سنجش و گسترش تقاضا در جهانگردی بررسی شده است مباحث بعدی این بخش شامل تجزیه تحلیل و تفسیر جریانات جهانی جهانگردی و الگوهای تقاضاست. در بخش دوم مطالبی درباره تجهیزات جهانگردی و اثار اجتماعی فرهنگی محیطی و اقتصادی جهانگردی به طبع رسیده است. در بخش سوم نقش سازمان های دولتی در رونق صنعت جهانگردی بازگو می شود و در بخش پایانی شیوه های مدیریت برنامه ریزی و بازاریابی جهانگردی تشریح می گردد.
اصول و مباني گردشگري ورزشي، مهرداد محرم زاده چکیده: توريسم ورزشي، فعاليتي است که در آن يک گروه از مردم به مکان گروه ديگر، براي گذراندن اوقات فراغت و بهبود آمادگي جسماني و کسب چهارچوب روحي و ذهني سالم براي ايجاد روابط اجتماعي از طريق ورزش مسافرت ميکنند و حداقل ۲۴ ساعت و حداکثر يک سال در آنجا اقامت ميکنند. در کتاب حاضر، مجموعهاي از مفاهيم؛ تئوريها؛ تحليل و مطالعات پژوهشي مرتبط با گردشگري و گردشگري ورزشي ارائه شده است. از عنوانهاي موضوعي بررسي شده در کتاب ميتوان به: تاريخچة توريسم؛ جاذبة گردشگري ورزش در جهان؛ کشورهاي فعال در توريسم ورزشي و... اشاره کرد. اکوتوريسم اصول، تجربيات و سياست ها، مگان اپلروود چکیده: اكوتوريسم يا طبيعت گردي يكي از شاخه هاي گردشگري است كه مبتني بر جاذبه هاي طبيعي است. از سال 1990 اكوتوريسم به عنوان وسيله اي براي توسعه ي پايدار توسط سازمان هاي غيردولتي، كارشناسان توسعه و مراكز دانشگاهي مطرح و مورد مطالعه قرار گرفت. بنابراين اصطلاح اكوتوريسم هم به عنوان يك مفهوم و هم به صورت شاخه اي از اقتصاد تعريف مي شود. در سال 1991، جامعه بين الملل اكوتوريسم كه در گذشته با نام جامعه ي اكوتوريسم شناخته مي شد، اكوتوريسم را اين گونه تعريف كرد:«اكوتوريسم سفري مسوولانه به مناطق طبيعي است كه در آن محيط زيست حفظ و بر رفاه مردم بومي تاكيد مي شود.»
اكوتوريسم (مفهومي نو در جغرافياي گردشگري)، علی اکبری، مهدی قرخلو چکیده: منظور از طبيعتگردي (اكوتوريسم) عبارت است از برآوردن تمنيات و تمايلات خردمندانه و انساني گردشگران طبيعت در محيط طبيعي، فرهنگي، آموزشي و غيرمصرفي و به صورت پايدار و در حد ظرفيت قابل تحمل با حداقل تاثير منفي بر محيط طبيعي و فرهنگي، تحت شرايط و ضوابطي كه ضمن حفظ محيط زيست و فرهنگ بومي و ارزشهاي آن، امكان رشد اقتصادي و محلي را فراهم آورد. نگارنده در كتاب حاضر سعي كرده است به موضوع گردشگري به صورت عام و طبيعتگردي به صورت خاص بپردازد. بدينمنظور نخست به گردشگري، اثرات، روند صعودي و درونماي آن در دنيا اشاره شده و انواع گردشگري و پايداري آن، دستورالعملهاي كدهاي اخلاقي، مناطق نمونه و روستاهاي هدف گردشگري مورد بحث قرار گرفته است، سپس اكوتوريسم، اصول و مشخصات آن تبيين شده و در ادامه جامعة بينالملل، بيانيهها و كنوانسيونهاي جهاني مرتبط با طبيعتگردي شرح داده شده است. در پايان به جاذبههاي طبيعي ايران با تاكيد بر مناطق چهارگانة حفاظتشدة محيط زيست، گردشگري عشايري و انواع منابع تفرجگاهي موجود در كشور اشاره شده است.
بازاريابي گردشگري، بهرام رنجبريان و محمد زاهدي چکیده: بازار صنعت گردشگري به سرعت در حال گسترش است و اين صنعت به يكي از بزرگترين زمينه هاي كسب وكار در جهان مبدل شده است. افق هاي روشن، مقاصد جديد، گروههاي تازه گردشگران وانواع رو به تكامل گردشگري همه و همه نويد دهنده گسترش اين بازار هستند. حتي تكانه هاي منفي نظير رويدادهاي تروريستي، شيوع بيماريهاي فراگير، جنگ ها و رخدادهاي منفي نظير رويدادهاي تروريستي، شيوع بيماريهاي فراگير، جنگ ها و رخدادهاي ناخوشايند طبيعي نيز نتوانسته اند گردشگري را از حركت شتابان خويش باز دارند. اينجاست كه مديريت بنگاههاي فعال دراين صنعت بايد با درايتي كه به خرج مي دهند زمينه تداوم اين آتيه خوشايند را فراهم سازند.
بازاريابي گردشگري، لس لومسدن چکیده: هدف از تحریر کتاب حاضر تبیین اصول بنیادی مدیریت بازاریابی در صنعت گردشگری و چگونگی به کارگیری و تبدیل این اصول به راه کارهای عملی در این صنعت است. به همین جهت کتاب درباره دو موضوع اساسی یعنی مدیریت بازاریابی و جهان گردی و توریسم به ارایه مطالب متنوعی می پردازد. عناوین پاره ای از فصول کتاب به قرار ذیل است :محیط بازاریابی در صنعت گردشگری مدیریت بازاریابی در صنعت گردشگری رفتار مصرف کننده رفتار خرید سازمانی برنامه ریزی بازاریابی پیش بینی تقاضا برنامه ریزی بودجه ها پژوهش بازاریابی در صنعت گردشگری نظام توزیع در صنعت گردشگری و عناصر ارتباطات.
برنامه ريزي ملي و منطقه اي جهانگردي، سازمان جهانی جهانگردی چکیده: جهانگردي فعاليت نسبتا پيچيده اي است كه چندين بخش جامعه و اقتصاد را دربرمي گيرد. اين امر، بدون برنامه ريزي ممكن است باعث ايجاد صدمات ناخواسته و غيرمنتظره اي شود. اكنون جهانگردي فعاليت نسبتا جديدي در بسياري از كشورها به شمار مي رود. برخي از دولت ها و اغلب در بخش خصوصي در چگونگي گسترش جهانگردي به طور صحيح تجربه اي ندارند يا داراي تجربه كمي هستند. در كشورهايي كه جهانگردي رونق زيادي ندارد برنامه ريزي، مي تواند رهنمون لازم را براي توسعه آن فرهم كند. براي مناطقي كه جهانگردي دارند، برنامه ريزي اغلب براي حيات دوباره بخشيدن به اين بخش و حفظ كارآيي آينده آن است.
مباني اقتصاد توريسم، میثم موسایی ، راحله قنبری چکیده: موضوع این کتاب مباحث نظری اقتصاد گردشگری است و نگارنده در ان اطلاعاتی در زمینه جهانگردی و جنبههای اقتصادی ان به مخاطبان ارایه میدهد. وی اقتصاد گردشگری و مفاهیم اساسی ان را توضیح داده سپس منابع و محدودیتهای صنعت گردشگری را بررسی میکند. در ادامه با اشاره به تیوری عرضه گردشگری و اهداف ان کاربرد این تیوری برای انواع بنگاههای گردشگری را مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهد. کششها و عوامل موثر بر عرصه محصولات گردشگری تعادل در بازار گردشگری و عوامل ان از دیگر مباحثی است که در کتاب به انها پرداخته شده است. کتاب با هدف تدریس برای مقطع کارشناسی رشته مدیریت گردشگری و مقطع کارشناسی ارشد رشته برنامهریزی توریسم و مدیریت گردشگری که سطح ریاضی انها عالی نیست نگاشته شده است.
جهانگردي شهري، ژرژ کازه ، فرانسواز پوتییه چکیده: در کتاب جهانگردی شهری که به دست دو تن از استادان دانشگاه پاریس نگاشته شده به تفصیل از نقش جهانگردی شهری در جهان امروز و اثار پربار ان در عمران و ابادی شهرها سخن می رود. افزون بر ان به پاره ای از ملاحظات در باب لزوم گنجانیدن مسایل جهانگردی در امایش اشاره شده و درباره چگونگی امایش جهانگردی در مناطق شهری هم بحث شده است. سه مبحث اساسی کتاب عبارت اند از: جهانگردی و جهانگردان شهری: شناخت تقاضا و ویژگی های ان داوهای اقتصادی و اماده سازی فضاهای شهری برای جهانگردی . مترجم کتاب چنین تصریح می کند که مهم ترین فضاهایی که مورد دیدار و اقامت جهانگردی قرار می گیرند فضاهای شهری هستند که از دیرباز جذاب ترین فضاها را تشکیل می دادند زیرا که شهرها پیشرفته ترین و کامل ترین قرارگاه های انسان را تشکیل می دهند. شهرها در بردارنده مراکز مهم اقتصادی علمی تفریجی پزشکی و غیره هستند و افزون بر این ها از جاذبه های طبیعی نیز بهره مندند. به همین جهت مهم ترین کانون های جلب جهانگردان اند.
ميراث فرهنگي دوگردشگري در کشورهاي در حال توسعه ، دالن جي چکیده: اين کتاب در موضوع ميراث فرهنگي و گردشگري در کشورهاي در حال توسعه نوشته شده است. بدين ترتيب براي تبيين موضوع نخست مباحثي چون منابع ميراث فرهنگي و محصولات گردشگري، نحوة نگهداري از مکانها و يادگارهاي ميراث فرهنگي، تأثيرات گردشگري بر جوامع و...، مطرح و بررسي شده است؛ سپس مسائل و موضوعات مرتبط با گردشگري ميراث فرهنگي در مناطق مختلف و در حال توسعة جهان همچون: «جزاير پاسفيک»؛ «حوزة کارائيب»؛ «آفريقاي جنوب ساحارا»؛ «آمريکاي لاتين» و «اروپاي مرکزي و شرقي» و...، تشريح شده است.
مديريت گردشگري ، مهدي کاظمي چکیده: كتاب با هدف تامين بخشي از نيازمنديهاي آموزشي و پژوهشي محققان، دانشجويان، مديران، كارشناسان و ساير علاقمندان به صنعت گردشگري تهيه و تنظيم شده است.
مقدمه اي بر ارتباط باستان شناسي و گردشگري فرهنگي، بهروز افخمی چکیده: کتاب مقدمه اي بر ارتباط باستانشناسي و گردشگري فرهنگي؛ به منظور کاربردي کردن هرچه بيشتر دانش باستان شناسي در حوزه گرشگري و نمايندن نقش انکار ناپذير آن در حوزه ميراث فرهنگي، به ويژه گردشگري و به منظور همپيوندي علمي دو حوزه ميراث فرهنگي و گردشگري تأليف شده است. هدف نهايي اين کتاب کم کردن چالشهاي پيش روي متوليان ميراث فرهنگي و دست اندرکاران گردشگري با يکديگر است. و مي خواهد نحوه ارتباط سودمند و دو طرفه ميراث فرهنگي و گردشگري را با تکيه بر توان علمي دانش باستان شناسي تبيين نمايد. اين کتاب برای اولين بار موضوع ميان رشته ای « باستان شناسی و گردشگری » را به صورت طبقه بندي شده بيان کرده و همچنين مقدمهای بر دانش جديد و ميان رشتهای «باستانشناسی و گردشگری فرهنگی» می باشد که در شش فصل تنظيم و تدوين شده و مباحثی چون؛ باستانشناسی، کاوش، پيشينه و اهداف آن، ضرورت حفاظت و اهميت مکانهای باستان شناختی و ميراث فرهنگی، گردشگری، تعريف و اهميت و انواع آن، پيشينه گردشگری در ايران و جهان و پيشينه علمیسازی آن، سازمان جهانی گردشگری و تاثيرات گردشگری، نقش رهبران و مديران، رويکرد ميان رشتهای به گردشگری، عوامل موثر در توسعه گردشگری و موانع توسعهگردشگری در ايران، گردشگری فرهنگی و راههای توسعه آن ، ارتباط باستانشناسی و گردشگری فرهنگی ،مديريت ميراث باستانشناختی و گردشگری فرهنگی، حفاظت متوازن محوطه و گردشگری، مشارکت مردم محلی در حفظ مناطق فرهنگی و ميراث باستان شناختی، رهيافتهايي برای مديريت ميراث و گردشگری، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. و در نهايت به تجزيه و تحليل تحقيقات ميدانی با استفاده از سيستم نرمافزاری پرداخته است.
مقدمهاي بر گردشگري روستائي، محمدعلی نمازی چکیده: فرهنگ سنتي، آداب و رسوم قديمي، بازيهاي محلي، رقص و موسيقي، ادبيات محلي، جشنها، و مراسم مختلف آييني، از جمله جاذبههاي محيط روستايي براي گردشگران به شمار ميرود. واژهي فرهنگ سنتي روستايي، به تنهايي ميتواند عاملي براي جذب گردشگران به شمار رود. بافت سنتي قديم روستاها با معماريهاي منحصر به فرد و مصالح سنتي آنها، از ديگر جاذبههاي روستا به شمار ميرود كه هم از لحاظ تخصصي و هم از لحاظ فرهنگي، ارزشمند است و ميراثي قديمي محسوب ميشود. نويسنده در اين كتاب گردشگري روستايي را تعريف كرده و اهداف كلي در توسعهي آن، استراتژي و سياستگذاري و نيز اصول توسعهي پايدار گردشگري، و گردشگري كشاورزي و سبز را بررسي كرده است.
گردشگري وتوسعه در جهان سوم، جان لی چکیده: کتاب حاضر با این هدف که نشر منابع اصلی و مهم بهویژه تجربیات جهان سوم در خصوص صنعت گردشگری میتواند کمککار پژوهشگران، دستاندرکاران، سیاستگذاران و مدیریت اجرایی باشد، منتشر شده است.
گردشگري (ماهيت و مفاهيم)، محمدحسين پاپلي يزدي چکیده گردشگري با همه مضامين علمي و فلسفياي كه در آن نهفته است يك عمل اقتصادي است و پيشبيني ميشود كه يكي از بزرگترين محركههاي اقتصادي قرن حاضر باشد.
جهانگردي به عنوان يک ارتباط ميان فرهنگي، محمد هادی همایون چکیده: در کتاب حاضر نخست وضعیت موجود جهانگردی با عنوان ارتباط میان فرهنگی در جهان معاصر بررسی شده است. نگارنده ضمن بررسی تاریخی نقش تمدن ساز جهانگردی را در خصوص دو تمدن اسلام و غرب بیان کرده است. سپس ضمن توضیح و تبیین عناصر و ویژگی های جهانگردی بر مساله ی اسیب شناسی این روند و ظهور جهانگردی توده به عنوان نتیجه ی توده ای شدن انسان ها در دوران معاصر و شکل گیری جامعه فرهنگ و ارتباطات توده تاکید شده و سعی گردیده وضعیت و ماهیت جهانگردی در جهان معاصر متاثر از تمدن غرب بررسی شود و در ادامه روند توسعه ی جهانگردی توده در جهان معاصر به همراه شرایط جهانگردی در جمهوری اسلامی ایران تبیین شده است. هم چنین جهانگردی از دیدگاه اسلام و منابع اسلامی با توجه بیش تر به ان چه در فرهنگ اسلامی در خصوص جهانگردی یافت می شود بررسی شده و در پایان با درنظر گرفتن سه حوزه ایران اسلام و جهان معاصر و با محوریت قراردادن ایران راه کارهایی برای چگونگی توسعه ی جهانگردی در کشور بر اساس عناصر جهانگردی به عنوان یک ارتباط میان فرهنگی مطرح گردیده است.
جغرافياي جهانگردي و برنامه ريزي اوقات فراغت، مهدی قرخلو چکیده: صنعت توریسم از پویاترین بخش های اقتصاد کشورها است تا جایی که می توان ان را به منزله ی یکی از منابع مهم توسعه ی اقتصادی و فرهنگی به شمار اورد. در جهان امروز توریسم یکی از مهم ترین ابزار دولت ها برای معرفی فرهنگ خود به سایر ملل است. امروزه جهان گردان پیام اوران صلح و دوستی تلقی شده و می توانند در کاهش بحران ها در سطح جهانی نقش افرینی نموده و نشردهندگان صلح و دوستی باشند. توریسم گردش گری و یا جهان گردی به فعالیت هایی اطلاق می شود که طی ان انسان ها برای بهره گیری معنوی از طبیعت اشنایی با فرهنگ تاریخ و اداب و رسوم سایر ملت های کره ی زمین اقدام به سفر به ان نقطه می کنند و در راه این سفر نیازمند خدماتی هستند که مجموع ان ها فعالیت های توریسم را شکل می دهند. در همین راستا نگارنده ی کتاب حاضر در محیط های مختلف جغرافیایی دست یابی به توریسم پایدار حفظ محیط زیست و برنامه ریزی برای اوقات فراغت را بررسی کرده و در نهایت از مجموع یافته های خویش برای توسعه ی پایدار جهان گردی و افزایش میزان گردش گران در ایران الگوها و راه کارهایی را مطرح نموده است.
جامعه شناسي جهانگردي و مسافرت، روبر لانکوار چکیده: در این کتاب جامعه شناسی جهانگردی و مسافرت ذیل چهار فصل با این عناوین بررسی و تبیین شده است: تعطیلات زمان جهانگردی انگیزه ها و ارزش های جهانگردی و مسافرت اثار فرهنگی ـ اجتماعی جهانگردی و روش های جامعه شناختی جهانگردی. در بخشی از پیشگفتار امده است: بدون شک جامعه شناسی جهانگردی از نظریات و محتوا رشته نسبتا تازه ای است و به گفته الن تورن باید سختی مرحله شکل گیری خود را پشت سر بگذارد زیرا ناگزیر است گذشته را بدون انکار ان به خدمت بگیرد.
فروش و بازاريابي ويژه دفاتر خدمات مسافرتي، دنیس فاستر چکیده: اگر به سفر به عنوان یک کالا نگریسته شود یکی از پیشروترین فراورده های اقتصادی است که سهمی معادل 600 میلیارد دلار و در مبادلالت اقتصادی به خود اختصاص داده و اگر به ان به عنوان یک زمینه ی شغلی و استخدامی نگریسته شود در امریکا 6 میلیون شغل ایجاد کرده است. گردش گری اولین دومین یا سومین صنعت برجسته در میان 130 کشور است. در طول دهه ی گذشته افزایش اگاهی جهانی و به کارگیری گسترده ی فن اوری های متنوع موجب شده که هم از نظر دید ذهنی و هم از نظر معیشتی نگرشی به تخصص در امور مسافرتی تغییر یابد. نگارنده در کتاب حاضر به مطالبی در زمینه ی سفر به عنوان یک محصول اصول بازاریابی برنامه ریزی بازار امادگی برای فروش ارزیابی مشتری فروش مسافرتی فروش تلفنی موثر و... اشاره کرده است.
آمايش جهانگردي ژرژ کازه، روبر لانکوار، ایو رینوآر چکیده: کتاب حاضر که به اهتمام سه تن از اساتید و متخصصان مرکز نشر دانشگاهی کشور فرانسه تدوین شده حاوی گفتارهایی در خصوص امایش جهان گردی است . در این کتاب پس از مروری اجمالی بر سوابق تاریخی برنامه ریزی و امایش جهان گردی در جهان فنون برنامه ریزی امایش جهان گردی و روش های ارزیابی ان ذکر می شود .بخش از کتاب نیز به رهنمودهایی برای گذران اوقات فراغت در ساحل کوهستان روستا و شهر ـ به عنوان اماکن اصلی امایش جهان گردی ـ اختصاص می یابد .
سفر و آموزش سفرنامه نويسي، محمدحسین بحرالعلومی چکیده: سفرنامه نویسی در بین ایرانیان از قدیم مرسوم بوده و قبل از دوره قاجار نیز نوشتن خاطرات و گزارش نویسی رواج داشته است اما با شروع دوره قاجار سفرنامه نویسی رواج بیشتری یافت. محتوای سفرنامه ها و حتی نوع نگارش انها به شخصیت نویسنده و هدف او از مسافرت بستگی دارد. به طور کلی در همه سفرنامه ها مطالب مختلفی از جمله مسایل تاریخی جغرافیایی اجتماعی اقتصادی اخلاقی و فرهنگی را می توان یافت. در این کتاب مطالبی در باب سفر و فواید ان گزارش نویسی خاطره نویسی زندگی نامه نویسی سفرنامه نویسی و... بیان و سفرنامه های معروفی چون سفرنامه ناصرخسرو ابن بطوطه جلال ال احمد مارکوپولو و... معرفی می شود.
گردشگري شهري در ايران و جهان، احمد دیناری چکیده: کتاب حاضر که با هدف بررسی جایگاه و اهمیت توریستی شهرها نقش دستگاه های دولتی محلی در توسعه گردشگری در شهرها برنامه ریزی های جهانی در زمینه گردشکری شهری و همچنین راهبردهای توسعه گردشگری شهری در شهرهای بزرگ جهان و ایران و اشکار نمودن پیامدهای مثبت این نوع گردشگری به نگارش درامده است شامل هفت فصل است فصل اول: گردشگری شهری مفاهیم قلمرو تحول و تنگناها ـ فصل دوم: شهر و گردشگری ـ فصل سوم: جاذبه ها و تاسیسات گردشگری شهرها ـ فصل چهارم: شهرهای توریستی انواع و روش تحقیق ـ فصل پنجم: بازاریابی و تبلیغات گردشگری شهری ـ فصل ششم: مدیریت شهری و نقش ان در توسعه گردشگری شهری و فصل هفتم: گردشگری شهری در مشهد مقدس. در پایان کتاب نیز سه پیوست در خصوص شیوه های تهیه طرح های توریستی در شهرها معرفی برخی از شهرهای مهم توریستی جهان و برنامه ریزی ها و اقدامات برخی مسیولان شهرهای جهان در خصوص توسعه گردشگری شهرها بیان گردیده است.
برنامه ريزي توسعه جهانگردي، حمید ضرغام بروجنی چکیده: گردشگریای پایدار است که همزمان با حفظ و افزایش فرصتها برای اینده نیازهای (اقتصادی اجتماعی زیباشناختی تنوع زیستی و...) مناطق میزبان و گردشگران حاضر را تامین میکند. در کتاب حاضر زیربنای فکری لازم برای درک روشنتر اصول برنامهریزی جهانگردی شرح داده میشود. بدینجهت نخست تاریخ توسعه جهانگردی و روندهای جهانی اخیر ان تشریح و پس از ان تحول برنامهریزی جهانگردی نوین بررسی شده است. سپس مفهوم نظام همپیوند و پایدار جهانگردی و فرایند عمومی برنامهریزی جهانگردی برای سطوح ملی و منطقهای شرح داده شده و هریک از مراحل برنامهریزی یعنی پیمایشها و ارزیابی منابع و دیگر عناصر وضعیت موجود جهانگردی تلفیق یافتهها و استنباط نتایج صورتبندی سیاستهای جهانگردی و تدوین طرحها مورد بررسی قرار گرفته است علاوه بر این تجزیه و تحلیل ظرفیت تحمل و دیگر مفاهیم پایهای به تفصیل بررسی شده است.
سيستم اطلاعات جغرافيايي و کاربرد آن در برنامه ريزي توريسم، منوچهر فرج زاده چکيده : در اين كتاب علاوه بر تبيين مفهوم و معرفي توابع سازمان اطلاعات جغرافيايي (ساج)، چارچوب مفهومي و مفاهيم پايهي برنامهريزي توريسم كه در "ساج" كاربرد دارد، نيز، سيستم اطلاعاتي مورد نياز براي برنامهريزي توريسم با الزامات خاص هر يك تشريح گرديده؛ هم چنين استفادهي عملي از ساج براي برنامهريزي توريسم در سه فصل بيان شده كه نشانگر كاربردهاي مختلف ساج است.
گردشگري بين المللي فرانسوا ولا چکیده: در كتاب حاضر ديدگاه جديدي از دانش جهانگردي معاصر كه توسط "فرانسوالا" و "يونل بيچريل" دو تن از صاحبنظران صنعت گردشگري، طي تحقيقات انجام شده مطرح گرديده است. بدين سان، در كتاب قانون عرضه و تقاضا همراه با تحليلي از بازاريابي، تاثيرهاي اجتماعي، فرهنگي و زيست محيطي، زمينههاي توسعه و خط مشي گردشگري بيان شده است، در فصل نخست كتاب مفاهيم، تعاريف و، ويژگيهاي گردشگري مطرح شده سپس در فصل دوم، بازارهاي گردشگري در مناطق ششگانه بررسي ميشود. فصل سوم و چهارم، به جنبههاي نظري عوامل تعيين كنندهي اقتصاد گردشگري در بازاريابي اختصاص دارد. در فصل پنجم به آمارهاي صنعت گردشگري، اشتغالزايي، آموزش نيروي انساني، پيامدهاي زيست محيطي و اجتماعي ـ فرهنگي، تاثيرهاي آن بر تجارت جهاني، تراز پرداختها و تراز سرمايهاي اين صنعت اشاره شده است. فصل ششم دربارهي سازمانهاي گردشگري و سياستهاي پيشبردي آنان است كه در پايان، سياستها و راهكارهاي توسعهي گردشگران در كشورهاي مختلف صنعتي بررسي ميشود.
مروري برصنعت گردشگردي، سیمین تولایی چکیده: امروزه مردم به سير و سياحت به ويژه به منظور گذران اوقات فراغت و نيز توجه به زيستگاههاي محيطي، توجه بيشتري نشان ميدهند. صنعت جهانگردي اگر خوب هدايت و برنامهريزي شود، يكي از درآمدزاترين و ارزآورترين صنايع است و سهم بسزايي در ايجاد فرصتهاي شغلي، توزيع ثروت، كاهش فقر، سطح زندگي و معيشت افراد جامعه و تعاملات مثبت فرهنگي ايفا ميكند. نگارنده در اين كتاب نخست ضمن بيان اصول جهانگردي و گردشگري انواع گردشگران، محيطهاي گردشگري و تاريخچهي گردشگري را بررسي و سپس تاثيرات اقتصادي و نيز فرهنگي ـ اجتماعي اين امر را ارزيابي ميكند. وي در ادامه انواع تاثير گردشگري بر محيط زيست، مبارزه با آثار سوء آن و مبحث اكوتوريسم را مطرح ميسازد. در بخش بعدي نيز رابطهي گردشگري و توسعهي پايدار در جامعه و اهداف و ويژگيهاي گردشگري پايدار را بررسي كرده و به مبحث برنامهريزي براي گردشگري در سطوح مختلف و مرور سابقهي گردشگريها در ايران ميپردازد. بخش پاياني به مرور آمار گردشگري بينالمللي اختصاص دارد.
شناخت گردشگري، بهرام رنجبريان - محمد زاهدي چکیده: اين اثر با معرفي اجمالي مفاهيم اساسي و ويژگي هاي اين صنعت آغاز مي شود، تاريخچه و دلايل گسترش گردشگري در قدم بعدي مورد بررسي قرار مي گيرد و انواع، انگيزه ها، محصولات صنعت و آثار اقتصادي_ اجتماعي_ فرهنگي و زيست محيطي توسعه گردشگري را مد نظر قرار مي دهد. به توسعه پايدار گردشگري پرداخته مي شود، برخي ازمهمترين فعالين ملي و بين المللي آن معرفي مي شوند و سرانجام چشم انداز توسعه آتي آن به اجمال مورد مطالعه قرار مي گيرد. در جهان در حال تحول ما هر زمان گروهي از فعاليت هاي اقتصادي_ اجتماعي طرف توجه بيشتر واقع مي شوند و منافع و اهميت يا محدوديت ها و موانع پيش روي آنها مورد بحث و بررسي قرار مي گيرند. شناخت روحيات ملل، اصغر حیدری چکيده : همانگونه که هر کشور زبان خاص خود را دارد، فرهنگ هر کشور نيز با کشور ديگر فرق ميکند. در نتيجه آداب و رسوم کشورها با هم متفاوت ميشود. آداب و رسوم هر کشور را مردم آن کشور ميسازند. آداب و رسوم کشورهاي مختلف دنيا، گاهي به هم شبيه هستند و گاه بسيار متفاوت. اين کتاب در شش فصل به گونهاي تقسيم شده که مطالب آن، بتواند پاسخگوي مخاطب در زمينة آشنايي با روحيات ملل و فرهنگهاي گوناگون باشد. عنوان فصلهاي ششگانة کتاب به قرار زير است: فرهنگ و ارتباطات ميان فرهنگي؛ نمادها و نشانههاي ملل مختلف؛ باورها، اعتقادات و رسوم خاص ملل و فرهنگها؛ فرهنگ، روابط اجتماعي و روحيات ملل کشورهاي آسيايي و آفريقايي؛ فرهنگ، روابط اجتماعي و روحيات ملل کشورهاي اروپايي، آمريکايي و استراليا؛ و اديان بزرگ.
خدمات صنعتي گردشگري، بهرام رنجبريان - محمد زاهدي چکيده : كتاب حاضر پس از مقدمهاي دربارهي معرفي اجمالي صنعت گردشگري، شامل عناصر اين صنعت، نظير تورگردانان، دفاتر خدمات مسافرتي و جهانگردي، حمل و نقل (جا به جايي مشتري ميان مبدا و مقصد)، اقامت و تغذيه و راهنمايان مقصد است. نيز عناصر جذاب مقصد نظير جاذبهها و رويدادهاي گردشگري و شيوههاي ارتباط با مشتري (بازاريابي، انتخاب رسانه و بروشورهاي گردشگري) و سرانجام تحولات آتي اين صنعت در قبال پيشرفت در فناوري اطلاعات معرفي شدهاند.
فرايند مديريت جهانگردي، سيد مهدي الواني - معصومه پيروزبخت چکیده: سازمان ها - در معناي وسيع كلمه - از شالوده هاي اصلي اجتماعي كنوني اند و مديريت، مهم ترين عامل در حيات، رشد و بالندگي يا مرگ سازمان هاست. مدير، روند حركت از وضع موجود به سوي وضعيت مطلوب ر ا هدايت مي كند و در هر لحظه، براي ايجاد آينده اي بهتر در تكاپوست. گذشته با تمام اهميت و آموختني هايش و با تمام اهميت و آموختني هايش و با تمام تأثيري كه مي تواند بر آينده داشته باشد، اتفاق افتاده است و هيچ نيروي بشري نمي تواند آن را ديگر بار و به گونه اي متفاوت بيافريند؛ ولي آينده در راه است و قسمت مهمي از آن به آنچه امر وز مي گذرد مربوط است. ما بايد سهم فرزندان اين سرزمين را از آينده جهان معلوم كنيم و براي اين منظور، به عزمي ملي نياز داريم. عزم جامعه را مجموعه مديريت كشور هدايت مي كند، لذا امر مديريت مهم ترين مقوله اي است كه بايد براي رشد و تعالي فرهنگي، اقتصادي، صنعتي و سياسي جامعه مورد توجه قرار گيرد. دفتر پژوهشهاي فرهنگي به لحاظ اهميت موضوع مديريت در عرصه هاي مختلف، به اين مقوله مهم پرداخته است. دراين كتاب كوشيده شده با بيان مراحل و وظايف مختلف مديريت گردشگري، علاقه مندان، پژوهندگان و متوليان اين صنعت را به دانش و مهارت هاي لازم اداره گردشگري مجهز سازيم. در فصل هاي اول و دوم اين كتاب، سير تحولات گردشگري را در جهان و ايران مرور كرده ايم. مخاطبان با خواندن اين دو فصل با نحوه شكل گيري و تكامل اين صنعت در طول تاريخ آشنا مي شوند. در فصل سوم، به تعاريف و مفاهيم گردشگري پرداخته و تلاش شده با بررسي برداشت هاي مختلف و متنوع از اين مفهوم، به تعريفي واحد از آن دست يابيم.
اوقات فراغت، لس هيوود و دیگران چکیده: در فصل نخست كتاب ابعاد اوقات فراغت بررسي ميشود و طي آن به رابطهي اوقات فراغت با بازي اشاره ميگردد. در فصل دوم، تفاوتهاي بين فعاليتهاي سنتي كه از عنوان اوقات فراغت برخورد دارند بررسي و ارزيابي ميشود در فصل سوم چارچوبي براي كاوش دامنهي موقعيتهاي موجود براي شركتكنندگان در فعاليتهاي اوقات فراغت فراهم آمده است مباحث بعدي كتاب عبارتاند از: فضاهاي ويژهي اوقات فراغت، تدارك و فراهم آوردن اوقات فراغت، آيندهي اوقات فراغت، و اوقات فراغت و نظريهي اجتماعي، بدين سان، در بخش اعظم مباحث كتاب، تجربيات و مفاهيم در محدودهي فعاليتهاي اوقات فراغت، نيز تاثير زمينههاي اجتماعي، جايگاه ويژهاي دارد. نويسنده معتقد است او با شناخت اوضاع فراغت مستلزم شناخت حالت اختصاصي اين جنبه از زندگي اجتماعي است... شناخت اوقات فراغت متضمن درك اين مطلب است كه اوقات فراغت يكي از لايههاي وابسته به خود و مجزاي زندگي نيست. فهم موضوع در رابطه با زندگي فرهنگي و اجتماعي كه اوقات فراغت فقط بخشي از آن را تشكيل ميدهد امكانپذير است".
آشنايي با فن راهنمايي در تور اصغر حیدری چکیده: چکيده : در ميان نيروهاي شاغل در بخش گردشگري، راهنمايان تورهاي گردشگري كه اصطلاحا «تور ليدر» ناميده ميشوند، نقش موثري در هدايت و تامين نيازمنديهاي مادي و معنوي و غناي روحي گردشگران دارند. به طور كلي راهنمايان تور بايد اطلاعات جامع و وسيعي را در زمينههاي مختلف مربوط به حرفة خود داشته باشند و افق ديد آنها بسيار وسيع بوده و كليگرا باشند. نگارنده در كتاب حاضر، مخاطبان را با فن راهنمايي در تور آشنا كرده و مطالب را در شش فصل به شرح زير بيان نموده است: در فصل نخست به انواع تور و انگيزههاي سفر و نيز به وسايل حمل و نقل در سفر پرداخته است. در فصل دوم به اهميت و نقش راهنمايان در توسعة گردشگري اشاره دارد. در فصل سوم وظايف و فعاليتهاي يك راهنماي تور را بيان ميكند. در فصلهاي بعدي نيز مواردي چون خصوصيات يك راهنماي تور، اهميت ارتباطات، ارزيابي، بهبود و آموزش راهنمايان را ذكر كرده است.
مديريت جهانگردي : مباني ، راهبردها و آثار راجرداس ويل چکیده: جهانگردي مجموعه فعاليت هايي است كه در بخش ها و سطوح مختلف جامعه جريان دارد. مديريت اين مجموعه را مي توان در سه سطح مورد تجزيه و تحليل قرار دارد. در سطح اول دولت جاي دارد كه با تعيين استراتژي و تنظيم برنامه، چارچوبي براي فعاليت هاي اين بخش مهيا مي نمايد. در سطح دوم، موسسات و سازمان هاي مختلفي قرار دارند كه اجراي عمليات رابر عهده دارند مانند: هتل ها و تسهيلات اسكان، خدمات پذيرايي، جاذبه هاي طبيعي، تاريخي و فرهنگي و... در سطح سوم موسسات و سازمان هاي مختلفي كه خدمات حمايتي را ارائه مي دهند قرار دارند همچون: پليس، گمرك، مهاجرت، پست، رسانه ها و...
اقتصاد گردشگري لاندربرگ،دانلد لاندبرگ و مينك استاونگا چکيده : در بخش اول كتاب تعاريف و كاربرد اقتصاد گردشگري بيان شده است. بخش دوم شامل شناخت مباني اقتصادي و كاركرد هتل، رستوران، خطوط هوايي و خودروهاي كرايهاي، قطار، كشتيهاي سياحتي و اردوگاههاي گردشگري است. بخش سوم به بررسي روشهاي كمي متدوال در اقتصاد گردشگري اختصاص دارد. فصلهاي كتاب عبارتاند از: "مقدمهاي بر گردشگري"، "كاربرد اقتصاد در گردشگري"، "اقتصاد هتل"، "اقتصاد در رستوران"، "اقتصاد خط هوايي"، "اقتصاد ساير بخشهاي گردشگري"، "اثر تكاثري مخارج گردشگري"، "پيشبيني تقاضاي گردشگري" و "تجزيه و تحليل پروژههاي گردشگري". گفتني است كه "اقتصاد گردشگري ميزان مسافرتها و تبعات و اثرات اقتصادي آنها را اعم از مستقيم، غير مستقيم و القايي مورد سنجش و اندازهگيري قرار ميدهد".
گردشگري پايدار( روستايي وعشايري قدیری)، علیرضا استعلاجی، مجتبی قدیری معصوم، معصومه پازکی چکیده: گردشگري روستايي، يکي از اجزاي مهم صنعت گردشگري است و نيروي اصلي در زمينه بهبود و رشد اقتصادي روستاها به شمار ميآيد. گردشگري روستايي با ايجاد فرصتي راهبردي، سبب تنوع اقتصاد محلي شده و با ايجاد فرصتهاي شغلي مولد، مبتني بر قابليتهاي موجود در روستا موجب افزايش رفاه، استانداردهاي زندگي و درآمد و امنيت در روستا گرديده و همچنين به ثبات، نگهداشت جمعيت، پيشگيري از مهاجرت بيرويه، حفظ تعادل اکولوژيک و حفظ بافت سنتي و ويژگيهاي فرهنگي منطقه کمک ميكند. بنابراين توسعه و گسترش گردشگري روستايي را ميتوان يکي از بهترين راههاي نجات روستا از مسائل و مشکلات اجتماعي، اقتصادي، زيستمحيطي، و رسيدن به عدالت اجتماعي و جغرافيايي به شمار آورد. نگارندگان در کتاب حاضر طي ۱۰ فصل به ارائة مطالبي پيرامون فرايند گردشگري روستايي ـ عشايري در ايران پرداخته و راهکارهايي براي گسترش بهتر و بيشتر اين صنعت پيشنهاد نمودهاند. عناوين برخي از مندرجات کتاب عبارتاند از: گردشگري روستايي و توسعة پايدار؛ راهبردهاي نظري گردشگري روستايي؛ جاذبههاي گردشگري روستايي و شاخصهاي توسعة گردشگري روستايي؛ فناوري اطلاعات و ارتباطات و بازاريابي در گردشگري روستايي و نظامنامه جهاني اخلاق گردشگري.
ماهيت گردشگري ابعاد اقتصادي ، اجتماعي ، فرهنگي - اجتماعي ، سياسي و محيطي گردشگري مسعود معصومی چکیده: نگارنده با اشاره به اهميت گردشگري در جهان امروز، ابعاد اقتصادي، محيطي، فرهنگي ـ اجتماعي و سياسي آن را برميشمارد. همچنين ديدگاههاي مدافعين و مخالفين اين صنعت را بازگو ميكند كه از جمله جنبههاي مثبت اين پديده ميتوان اشتغالزايي، ارزآوري، ماندگاري اقتصادي، حفاظت منابع طبيعي، ترميم ابنيهي باستاني، احياي سنت گذشتگان، تعامل فرهنگها و حفظ صلح را نام برد. مخالفين اين پديده نيز به اثرات منفي اقتصادي، اجتماعي گردشگري از جمله توزيع نابرابر درآمد ميان قشرها و پهنهي جغرافياي نابودي محيط، از همگسيختگي ساختار جامعهي ميزبان و بياحترامي به سنن و فرهنگ اشاره ميكنند. نظريهي "توسعهي تطبيقي گردشگري" نيز "بررسيهاي علمي" در اين زمينه از ديگر نظرات مرتبط با گردشگري هستند كه نظريهي نخست با تلفيق بيانيههاي موافق و مخالف، نوعي توسعهي گردشگري را پيشنهاد ميكند كه پاسخگوي ارزشهاي اجتماعي ـ اقتصادي مردم و منابع طبيعي و معنوي آنان باشد. نويسندگان گروه اخيرنيز عمدتا پژوهشگران و اعضاي هيات علمي هستند كه تحقيقات آنها شامل موضوعاتي است از قبيل: نگرش به گردشگري از ديد رشتههاي مختلف علوم انساني، مطالعهي نظام ساختار گردشگري، بررسي ويژگيهاي كشورهاي گردشگرفرست و گردشگرپذير و اثرات فردي، گروهي، اقتصادي و سياسي گردشگر.
برنامه ريزي و سرپرستي گشتها، بهرام رنجبريان - محمد زاهدي چکیده: طراحي و برگزاري بسته هاي سفر در عين حال كه يكي از جذاب ترين كسب وكارها در صنعت گردشگري به شمار مي رود، اما در ادبيات گردشگري و حتي ادبيات بين المللي آن حوزه اي است كه به نسبت مورد توجه مولفان و محققان قرار نگرفته است و در زبان فارسي نيز اين حوزه بطور كلي محجور و دور از كانون توجه دانست. معرفي مقاصد جديد، طراحي بسته هاي تركيبي از اسباب هاي حمل و نقل نظير تورهاي تركيبي هوايي وكروز، توجه به نيازهاي خاص بخش هاي مختلف بازار در طراحي بسته هاي سفر ماجراجويانه، طبيعت گردي، ورزشي و درماني نوآوري هايي بوده اند كه اين صنعت را دم به دم نو كرده و به پيش برده اند. در اين اثر ضمن معرفي مفهوم بسته سفر و انواع آن به عرضه كنندگان ابن بسته ها پرداخته شده و انواع تورگردانان وقواعد حاكم بر كسب و كار آنها را مرور مي نمائيم.
مديريت گردشگري فرهنگي، برانيسلاو مالينفسكي مقدمه: فرهنگ جاذبه اصلي گردشگري است. بدون فرهنگ كه تفاوت ها را ايجاد ميكند، همه جاها شبيه هم به نظر مي رسد. در پايان يك سفر اگر در ما احساسي جديد يا متفاوت ايجاد و فايده اي حاصل نشود، چه انگيزه اي براي هريك از ما وجود خواهد داشت كه از جايي ديدن كنيم كه آن را آزادانه انتخاب كرده ايم؟ به رغم ركود جهاني در هنگام نوشتن اين كتاب، گردشگري در جهتي ادامه مي دهد كه براي آن پيش بيني شده است يعني تبديل شدن به صنعت شماره يك در دنيا تا شروع هزاره سوم ميلادي.
توسعه شهرنشيني و صنعت گردشگري در ايران (از مفهوم تا راهكار)، بهمن کارگر چکیده: گردشگري (تورسيم يا جهانگردي) پديدهاي است كه از ديرباز با اشكال خاص خود در جوامع انساني وجود داشته و به تدريج با تحولات تاريخي، مراحل تكامل خود را تا عصر حاضر طي نموده است. اين پديده عموما بر پايهي سفر و جابهجايي بنا شده كه خود، زادهي نيازهاي گوناگون رواني، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي انسان است. گردشگران معمولا به لحاظ شرايط محيط زندگيشان، وضعيت اقتصادي ـ اجتماعي حاكم بر كشورشان و نيز ميزان آگاهي نسبت به آنچه ميخواهند ببينند، بياموزند و دريابند، توقعاتي دارند كه در ارتباط با اين نيازها، تنوع پديدهها و جاذبههاي گردشگري، در زمينههاي مختلف پديدار ميشوند. در اين كتاب نقش گردشگري در توسعهي شهرنشيني به عنوان محور بحث مطرح و توسعهي شهرنشيني و صنعت گردشگري در ايران بررسي ميشود. بر اين اساس كتاب حاضر در هفت فصل تدوين شده است. در فصل او با عنوان "شهر در جهان در حال توسعه"، به بررسي پيوند جغرافيا با فعاليتهاي گردشگري، گسترش شهرنشيني، ماهيت و مقياس شهرنشيني در حال توسعه، چشماندازهاي تاريخي دربارهي شهرنشيني در جهان، الگوها و فرايندهاي شهرنشيني جهاني قرون 19 و 20 و شهر در كشورهاي در حال توسعه پرداخته شده است. در فصل دوم، تحت عنوان "شهرنشيني و نيازهاي اوليه"، ماهيت و تعريف نيازهاي اوليه، قشربندي اجتماعي و چگونگي دسترسي به نيازهاي اوليه، ناهمساني اجتماعي در شهرها و آموزش در شهرها به بحث گذاشته شده است. موضوعات فصلهاي ديگر كتاب بدينقرار است: فراز و گريز از شهرها، شهر و تمدن شهرنشيني در ايران، تاريخچه و اهداف صنعت گردشگري، نقش گردشگري در تغيير زيرساختها و هنجارها، گردشگري و توسعه، نقش اكولوژي محيطي و رشد صنعت گردشگري، و پيشنهادها و راهكارها.
سياستگذاري جهانگردي، كالين مايكل هال - جان ام. جنكينز چکیده: سياست عمومي توسط حكومت يا دولتمردان تبيين مي شود. اين سياست با توجه به منبع آن، نه اثر آن بر مردم، عمومي ناميده مي شود. يكي از اساسي ترين فعاليت دولت ها، طراحي و تدوين سياست هاي عمومي(كلان) است. در كشورهاي صنعتي و همچنين در بسياري از كشورهاي در حال توسعه به هنگام طراحي و تدوين سياست هاي كلان و برنامه هاي كشور به جهانگردي به عنوان ابزاري موثر در ادامه روند توسعه سياسي، فرهنگي و اقتصادي توجه خاصي مبذول مي شود. با نگاهي كوتاه به آمارهاي ارائه شده از سوي سازمان جهاني جهانگردي درمي يابيم كه اين صنعت چه آثار مهمي بر اقتصاد جهاني گذاشته است و اين خود بيانگر اهميت و گسترده بودن نقش آن در كشورها مي باشد.
مقدمه بر توسعه گردشگري و مهمان پذيري، حسن قره نژاد چکيده : زماني كه به گردشگري فكر ميكنيم، نخست افراد پير و جواني از زن و مرد به خاطر ميرسد كه با ديدار از نقاط خاص و يا مناظر ويژه، ديدار دوستان و به طور كلي با سپري كردن روزهاي تعطيلي ميخواهند مدتي شاد و شاداب باشند. ممكن است برخي دوست داشته باشند اوقات فراغت خويش را با تماشاي ورزشهاي متنوع، حمام آفتاب، موسيقي گوش كردن، سواري و به طور كلي با قدم زدن ساده در محيطهاي سرسبز سپري نمايند. اگر كمي بيشتر به موضوع توجه كنيم ميتوان مطالبي از جمله؛ شركت افراد در كنفرانسهاي علمي، مسافرتهاي تحصيلي طبق برنامه و انجام برخي مطالعات و تحقيقات علمي را نيز در قالب تعريف مذكور گنجاند، پس هر كوششي در تعريف گردشگري و توضيح روشن و كامل آن بايد با توجه به تمام گروهها و شركتكنندگان در گردشگري و يا هرچيزي كه به وسيلهي اين صنعت تاثير ميپذيرد انجام گيرد. نگارندهي كتاب حاضر نيز، عناصر پيچيده و سنتز توسعهي گردشگري و مهمانپذيري را به صورت ساده و روان در اختيار علاقهمندان قرار داده و سعي كرده است مطالب با آمارهاي جديد پيشبيني وضعيت گردشگري و مهمانپذيري تا سال 2020 و آخرين نظرات و شيوههاي پيشرفته و موثر در رشد و گسترش گردشگري و مهمانپذيري داخلي و خارجي همراه باشد. به علاوه كتاب حاوي بحثهاي عمومي و روشهاي محاسباتي در بيان صنعت مذكور است. همچنين، از يك سو آيندهي موفق و اميدواركنندهي اين صنعت و از سوي ديگر ابتكارات جديد و موثر در گسترش آن بررسي شده است. برخي از مباحث كتاب عبارتاند از: كليات گردشگري، نظرات اساسي در مطالعات گردشگري، هزينه و سود گردشگري، حمل و نقل، سياستگزاري در گردشگري، و ماهيت و فلسفهي گردشگري.
مردمشناسي جهانگردي، محسن نیازی و دیگران چکیده: امروزه، به موازات فرايند توسعه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جوامع انساني، جهانگردي و گردشگري نيز از رشد و پيشرفت قابل ملاحظهاي برخوردار گرديده است. نيمه دوم سده بيستم ميلادي شاهد رشد و گسترش شگرف گردشگري بود، به گونهاي که گردشگري به فعاليتي مبدل گرديد که شمار فزايندهاي از مردم از آن بهرهمند گرديدند. در کنار رشد و توسعه گردشگري، کارکردهاي آن و همچنين تعامل جهانگردي و فرايندهاي فرهنگي نيز بسيار حائز اهميت است. در کتاب حاضر که در پانزده فصل تدوين گرديده، با تأکيد بر مفاهيم اساسي علم مردمشناسي، جنبههاي مردمشناختي گردشگري و تعامل فرهنگ و گردشگري مورد مطالعه قرار گرفته است. عناوين برخي از فصول کتاب عبارتاند از: مکاتب و نظريههاي مردمشناسي؛ جهانگردي؛ تکامل مردمشناسي و جهانگردي؛ گردشگري و فرهنگي؛ دين، باورهاي ديني و جهانگردي؛ جهانگردي و تعامل فرهنگي؛ زمينههاي مردم شناختي جهانگردي در ايران و نقش عشاير و فرهنگ عشايري جهانگردي.
مديريت گردشگري و هتلداري "رويكردهاي كاربردي مديريت بازاريابي، خدمات، قيمتگذاري، ارتباطات، تبليغات، CRM...)، محمدرضا ملازاده سردرودی چکیده: نگارنده در كتاب حاضر به ارائة تئوريهاي كاربردي نوين در صنعت گردشگري و هتلداري پرداخته است. وي بدينمنظور، نخست تعريفي جامع از گردشگري و هتلداري را ارائه داده، سپس مباني مديريت را شرح داده است. در ادامه نيز، دربارة مديريت، بازاريابي، منابع انساني، خدمات، تبليغات، مديريت كيفيت، روابط عمومي و مديريت قيمتگذاري مطالبي را بازگو نموده است. در پايان نيز سازمانهاي گردشگري و هتلداري جهان معرفي شدهاند. عنوانهاي برخي از مطالب كتاب عبارتاند از: ابعاد درمان شناختي صنعت گردشگري، بازارها و محصولات صنعت هتلداري، بازاريابي الكترونيك در گردشگري، مفهوم كالاي فيزيكي و خدمات در صنعت گردشگري و هتلداري، و مديريت سرمايهگذاري در صنعت گردشگري.
درآمدي بر مردمشناسي گردشگري، پیتر برنژ چکیده: مردمشناسي يعني پژوهش ميداني، ثبت اطلاعات، شرح و وصف فرهنگ و سازمان اجتماعي و خردهفرهنگها و مطالعهي انسان و مردمشناسي در پي شناخت و تشريح چگونگي كاركرد جوامع انساني است. مردمشناسي گردشگري شاخهاي نوپا و نوظهور در دنياي معاصر است كه زمينههاي علمي، پژوهشي و فرهنگي رشد گردشگري را فراهم ميسازد. در اين كتاب ابتدا برخي تحولات مردمشناسي از زمان پيدايش اين علم در اواسط قرن نوزدهم تاكنون بررسي شده است. سپس سيستمهاي گردشگري، تعاريف و توصيفهاي گردشگري، ويژگيهاي گردشگري، ريشههاي گردشگري در جامعهشناسي اوليه، برخي مضامين كلان در مردمشناسي گردشگري، انگيزههاي اجتماعي و مصرفگرايي گردشگري، فشارهاي وارد بر روابط ميزبان ـ ميهمان، دوگانگي در روابط منطقهاي ـ جهاني گردشگري و مدل توسعهي انساني پايدار بررسي شده است. پس از آن برخي از آراي مهم درباب توسعه، تنشها و تناقضات در گردشگري و توسعه و دلايل فقدان تحليل سياسي گردشگري مطرح شده است.
سياحت و جهانگردي در فرآيند تمدن و قرآن محمد دریایی چکيده : مجموعهي حاضر به منظور شناخت ريشههاي جهانگردي در قرآن و تمدن اسلامي، نيز معرفي جهانگردي اسلامي، مباحثي از اين دست را شامل ميگردد: "ايران در نگاه سياحان خارجي و نظرات سياحتي جهانگردان"، "سياحتهاي ژانپاردن"، "نگرشي تحليل به توسعهي سياحت و جهانگردي"، "اصل عمل و حركت" و "اكتشافات مسلمين محصول پديدهي جهانگردي" كه به انضمام آيات و احاديثي در خصوص جهانگردي، پايان ميرسد. نگارنده در پايان خاطرنشان ميكند: "كمك جهان پيمايان و دريا دلان مسلمان در مساعدت به جهانگردان اروپايي در تحقيق و شناخت ناشناختههاي قارهي نوپيداي آمريكا و مجهولات آفريقا و اقيانوس هند، از اواخر قرون وسطي و آغاز قرون معاصر، قابل بررسي و امعان نظر و از اهميت خاصي برخوردار است".
چشمانداز گردشگري ايران و جهان، عابدین پاپی چکیده: گردشگري در عرصههاي داخلي و خارجي ميتواند به عنوان عامل محرکي براي توسعه رشد اقتصادي جوامع به حساب آيد. ايران اسلامي به دليل تنوع آب و هوايي، آثار تاريخي منحصر به فرد، تنوع زيستي مردم، اماکن مذهبي و ساير امکانات لازم جهت استفاده از اين ظرفيتها ميتواند به بهشت گردشگران تبديل گردد. نويسنده در کتاب حاضر سعي نموده تا با مراجعه به منابع معتبر گردشگري، مسئله توريسم را در همه ابعاد و جهات مورد بررسي و شناسايي قرار دهد. در فصل اول کتاب مبحث توريسم از لفظ تا معنا مورد بررسي قرار گرفته است و در فصل دوم، گردشگري و سياحت از ديدگاه عقل و آيين اسلام معرفي شده و فصل سوم به گردشگري در آيينة تاريخ اختصاص دارد. گردشگري و قابليتهاي گردشگري در ايران و نيمنگاهي به برخي از معماريهاي معاصر و بناهاي نوساز فصلهاي چهارم تا ششم را در بر ميگيرد. اسامي و مشخصات سفارتخانهها و هتلهاي ايران؛ آماري از جاذبههاي طبيعي ايران؛ شهرهاي توريستي جهان؛ آگاهي از دانستنيها و نگاهي به آينده و راههاي رونق توريسم در ايران از ديگر مباحث مطرح شده در کتاب است.
جهانگردي در ايران: سياستها، برنامههاي عمراني و توسعه با رويكرد به جاذبههاي طبيعي گردشگري، حسن تقيزادهانصاري چکیده: نگارنده در اين كتاب سعي كرده مشكلات و موانع جهانگردي ايران را از منظر سياستها و برنامههاي عمراني و توسعه كشور بررسي نمايد، هم چنين سياستهاي تدويني و تاثير آنها بر مديريت، و استفاده از جاذبههاي جهانگردي، به ويژه جاذبههاي طبيعي را مطرح سازد.
جستاري در هنگام فراغت: سفر و جهانگردي، صلاح الدین محلاتی چکیده: امروزه، مهمترين بخش اوقات فراغت مردم به سفر و جهانگردي اختصاص دارد و مسافرت و صنايع مربوط به آن گستردهترين و مهمترين فعاليت مردم را در هنگام فراغت دربرميگيرند. لازم به يادآوري است كه اين فعاليتها گاه دگرگونيهاي شايان توجهي در چشمانداز فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي جهان پديد آورده و در ساختار جغرافيايي، جايگاه، بينش، تحول انديشة افراد، و وضع اقتصادي و اجتماعي ساكنان گيتي آثاري شگرف دارند. نگارندة كتاب حاضر، با چنين ديدگاهي در 9 بخش به موضوع سفر و جهانگردي در اوقات فراغت و تاثيرات آن بر جنبههاي مختلف زندگي مسافر و افراد ساكن در مقصد پرداخته است. عناوين فصول كتاب عبارتاند از: سخني چند دربارة مفهوم سفر، جهانگردي، گردشگري و توريسم؛ پيشينة تاريخي و عوامل موثر در رشد و گسترش سفر و جهانگردي؛ انواع و اشكال جهانگردي: هدفها و انگيزهها؛ ارزشها و آثار جهانگردي و مسافرت؛ سفر و جهانگردي در برابر چالشهاي گوناگون؛ فرآوردههاي جهانگردي و نظام پخش آنها؛ آمار در جهانگردي؛ سازمان در جهانگردي؛ و بازاريابي و تبليغات در جهانگردي.
جهانگردي در چشم اندازي جامع، چاك. واي. گي چکیده: صنعت مسافرت و جهانگردي به عنوان بزرگ ترين و متنوع ترين صنعت در دنيا به حساب مي آيد. بسياري از كشورها اين صنعت پويا را به عنوان منبع اصلي درآمد، اشتغال زايي، رشد بخش خصوصي و توسعه ساختار زيربنايي مي دانند. صنعت جهانگردي در سراسر دنيا، به ويژه در كشورهاي در حال توسعه، كه شكل هاي ديگر اقتصادي مانند توليد يا استخراج منابع طبيعي به صرف نيست، بسيار مورد توجه مي باشد. مردم به دليل متعدد و مختلفي به مسافرت مي روند. رشد سريع و قدرتمند جهانگردي در مدتي نسبتاً كوتاه، باعث شده است كه تاثير فراواني بر مسافرت هاي تجربي بگذارد.
نقش فناوري اطلاعات در توسعه صنعت گردشگري، رضا عبدالملکی، بهشید بهکمال چکیده: مباحث اين كتاب در خصوص نقش انفورماتيك و اطلاعرساني بر صنعت گردشگري جامعۀ امروزي است؛ كه مؤلفان با ارائه ی جوامع آماري مربوطه، نگاهي بر وضعيت اين صنعت و حوزۀ نفوذ انفورماتيك در ساختار آن داشته و راهكارهاي عملي جهت توسعه و بسط اين صنعت را در كشور از طريق بهكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات بررسي و تبيين كردهاند.
منابع
· سقایی، مهدی، (1390)، "ماهيت گردشگري در عصر حاضر"، نشريه گردشگري، روزنامه عصر اقتصاد. · صبا، محسن، (1353)، "اهمیت کتاب شناسی"، مجله اطالاع رسانی و کتاب داری، شماره 4، صص 35-39. · پایگاه اطلاع رسانی کتاب خانه های ایران ( lib. ir). · پایگاه جامع اطلاعات و فروش کتاب ایران (www.adinebook.com). · کتابخانه موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی -غیردولتی مازیار رویان(ketabkhane.net).
ندا مطلبی سراجی، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت جهانگردی موسسه آموزش عالی مازیار است. |
صدا و سیمای غرب خراسان رضوی : مرکز سبزوار . ضرورتی اجتناب ناپذیر
به زودی از همین وبسایت ...
سیزوار کانون ارتباطی و مواصلاتی شمال شرق ایران
از گذشته تا به امروز یکی از عوامل پایه گذاری و توسعه سکونتگاههای انسانی به خصوص در محدوده داخلی فلات ایران قرارگیری شهرها و روستاهادر مسیر کانال های ارتباطی بوده است . بانگاهی گذرابه تاریخ گذشته این سرزمین متوجه این نکته می شویم که اکثر شهرهای کهن ایران در مسیر جاده ارتباطی به خصوص جاده ابریشم قرار داشته است،شهرهایی همچون قزوین ،تهران ،سمنان ،دامغان،سبزوار،نیشابور،توس و... در بعضی موارد عامل راه به عنوان عامل اصلی ایجادشهر و توسعه آن مطرح بوده است.
امروز نیز با گسترش علوم و فنون و وسایل نقلیه مدرن نه تنها از اهمیت راه ومسیرهای ارتباطی کاسته نشده است بلکه روزبروز بر نقش آن افزوده می شود ، قول معروفی در این موردهست که می گوید راه امکانات می آورد و محرومیت را می برد.
شهر سبزوارن یز درشرق ایران از لحاظ موقعیت جغرافیایی و ارتباطی جایگاه ویژه ای دارد که به جرأت می توان گفت هیچ شهری در نیمه شرقی ایران از این جایگاه مرکزیت و تقاطع ارتباطی استراتژیکی برخوردار نیست .
بانگاهی گذرا به نقشه راههای ارتباطی در نیمه شرقی به خصوص شمال شرق ایران متوجه این موضوع می شویم که تمام راهها از شمال،جنوب ،شرق وغرب وشمال شرقی که عمدتا جزء مهمترین راههای ایران در سطح ملی و حتی بین المللی محسوب می شود به سبزوار منتهی می شود واز آن عبور می کنند: بزرگراه سبزوار - تهران و سبزوار- مشهد ، جاده ترانزیتی آسیانه میانه محورسبزوار - خوشاب - باجگیران ، محورسبزوار - جنوب خراسان - سیستان وبلوچستان ، محورسبزوار - جوین - شمال که تمام محورهای فوق از اهمیت بین المللی برخوردار بوده ونقش مهمی در توسعه و پیشرفت این شهرستان در سطح منطقه ای و ملی داشته است .علاوه بر محورهای فوق ، محور سبزوار - ششتمد ، سبزوار - رود آب و سبزوار - طبس ، نیز دارای اهمیت قابل ملاحظه ای در سطح محلی وتوسعه روستاها ومناطق همجوار می باشد .
حجم ترانزیت کالا ومسافر در این محورها خود گویای این واقعیت است که سبزوار در نقطه ثقل محورهای ارتباطی به همراه حجم عظیمی از ارتباطات وامکانات واقع شده است .
وجود فرودگاه بین المللی باعث شده است امکانات ارتباطی سبزوار در سطح منطقه و ملی و حتی بین المللی از رتبه بسیار ممتازی برخوردار باشد، مزیتی که حتی بعضی از مراکز استانها از داشتن آن محروم هستند.
در صورت اجرای پروژه واتصال سبزوار به راه آهن اصلی تهران - مشهد در آینده نزدیک ، وبرقی شدن این خط دیگر سبزوار در زمینه ریلی کمبودی نخواهد داشت .
از آنچه گفته شد میتوان نتیجه گرفت موقعیت ویژه جغرافیایی سبزوار باعث شده این شهر از هر طرف به وسیله راه های ارتباطی مهم و درجه یک در دسترس بوده که این امر خود به گسترش حوزه نفوذ اقتصادی ، تجاری و فرهنگی شهر بسیار فراتر از آنچه حوزه نفوذ سیاسی و اداری نامیده شده و در تقسیمات کشوری در قالب شهرستان تعریف می کنند ، شده است. چناچه وجود بزرگترین مراکز بازاری و داد و ستد به ویژه در محصولات کشاورزی و دامی و مراکز آموزشی و قطب های دانشگاهی و درمانی دلایلی بر اثبات این ادعاست.
مرکزیتی که شهر سبزوار در غرب و جنوب غربی خراسان رضوی و شهرهای همجوار در استان سمنان و خراسان شمالی داراست بر کسی پوشیده نیست و این امر نیز با احداث کامل خط راه آهن سبزوار- داورزن - ششتمد - رود آب و سپس به شهرهای بردسکن و کاشمر ، احداث و تکمیل آزاد راه حرم تا حرم و بهره برداری کامل از فرودگاه بین المللی سبزوار نیز تقویت خواهد شد و این یعنی گامی بزرگ برای توسعه پایدار ، چیزی که تمام شهرهای منطقه حتی مراکز استان در حسرت داشتن آن هستند.
چند پیشنهاد :
o با توجه به این که بهره برداری کامل از فرودگاه بین المللی می تواند مورد استفاده تمام ساکنان غرب وجنوب غربی خراسان وحتی بخش های همجوار در شهرستان های استان سمنان قرار گیرد لذا توجه ویژه به این فرودگاه و برقراری پروازهای روزانه در سطح ملی و برقراری پروازهای بین المللی جهت انجام سفرهای زیارتی ، خصوصا حج وعتبات عالیات بسیار ضروری است وعلاوه برآن ایجاد گمرگ به منظور صادرات کالا بسیار مهم است.
o ادامه خط راه آهن از سبزوار به داورزن - ششتمد - رود آب و سپس به شهرهای بردسکن ، کاشمر و اتصال به راه آهن جنوب ، درصورت اجرای این پروژه به صورت کامل ، مسیر سبزوار با کوتاه ترین مسافت ، شرق کشور را به مرکز وشمال کشور متصل کرده و باعث صرفه جویی در هزینه و زمان و ارتقاء و توسعه بخش های محروم منطقه خواهد شد .
o احداث و تکمیل آزاد راه حرم تا حرم و عبور آن از سبزوار نقش بسیار مهمی در توسعه زیرساخت ها و امکانات درسطح منطقه خواهد داشت وعلاوه بر کاهش مسافت و زمان سفر باعث افزایش ضریب ایمنی وسهولت حمل ونقل و ارتباطات خواهد شد.
o با توجه به حجم بالای تردد در محورهای سبزوار -جوین (تا چهارراه بید وبرغمد) ،سبزوار - بردسکن (تا سه راهی ششتمد) ، سبزوار - خوشاب( تا سلطان آباد ) ، هرچه سریع تر دو بانده کردن این محورها در اولویت کار قرار می گیرد.
o باتوجه به حوضه گسترده جغرافیای سبزوار و حجم وسیع حمل ونقل و ارتباطات جاده ای وجود چندین محور با اهمیت بین المللی و ملی برای نگه داری ، ترمیم و توسعه آنها بودجه ای جداگانه و اختصاصی تعلق یابد چنانکه اوضاع نامطلوب اکثر محورهای مهم ارتباطی شهرستان خود مؤید این نظر می باشد .
o توجه ویژه مسؤلان کشوری واستانی به احداث امکانات و تجهیزات جاده ای مانند: پارکینگ ها ، کمپ های زایر فضاهای سبز بین راهی ، راهدارخانه ها و.... رفع نقاط حادثه خیز، تأمین روشنایی و نصب علایم در تقاطع های جاده ای مانند چهارراه بید و برغمد، سه راهی ششتمد در محور بردسکن و ... روکش آسفالت تمام محورهای سبزوار، به طور کلی می توان گفت هیچ محورمنتهی به سبزواراز کیفیت مطلوب برخوردارنیست.محور نیشابور به سبزوار و محور شاهرود به سبزوار، سبزوار به جوین و سبزوار به سرولایت و سه راهی ششتمد تا شهر ششتمد از بی کیفیت ترین محورها نه تنها در سبزوار بلکه در کشور هستند.
حرف دل رانندگان ومسافران جاده : (برای اینکه بفهمیم وارد حوزه استحفاظی سبزوار شده ایم یا نه فقط کافی است به کیفیت جاده نگاه کنیم تا خراب شد وارد حوزه سبزوار شده ایم .)
به امید ایرانی آباد
نویسنده : رضاکارگر
http://olomeajtemai.blogfa.com/مطالب پربازديد
-
امکان سنجی ایجاد و ارتقای فضاهای باز وپویای شهری با تاکید بر پیاده راهها (مطالعه موردی : معبر تربیت و خیابان ولیعصرکلانشهر تبریز)
-
دانلود مجموعه مقالات اولين همايش ملي جغرافيا، شهرسازي و توسعه پايدار با 25 درصد تخفیف
-
نمونه سوالات درس مطالعات اجتماعی هفتم(شهلا عیوضی ازآذربایجان شرقی)
-
مکتب های جغرافیایی. تدوین:رضا کارگر
-
نمونه اقدام پژوهی برتر کشوری